Chúa Nguyễn trả lương cho lính như thế nào?

Li Tana (1992:52) viết trong luận án của mình như sau:

An investigation of “Quinam” conducted in 1642 by the Dutchman Johan van Linga, for example, noted that the salary of a soldier was 10-12 Spanish reals, 360 pounds rice and 2 cangas (an amount of coarse black or white cotton cloth) per year.

Đọc thì hiểu rằng một người lính của chúa Nguyễn năm 1642 lĩnh một số tiền tương đương 10-12 đồng real Tây Ban Nha, một lượng thóc gạo tương đương 360 cân Anh và một ít vải thô  (màu trắng hoặc màu đen) đủ may hai cái áo dài tay không cổ.

Nguồn tài liệu được Li Tana (1992:52) sử dụng là một công trình của W. J. M. Buch viết bằng tiếng Hà Lan năm 1929. Rồi năm 1993 Buch được Ruurdje Laarhoven dịch sang tiếng Anh. Rồi năm 2019 đến phiên Ruurdje Laarhoven được Brian Wu dịch từ tiếng Anh sang tiếng Việt thành:

18. Vua Qinam có khoảng 4 ngàn quân binh, mà mỗi người lính này được trả (tổng cộng) như sau:

. Với 10 hoặc 12 đồng real Tây Ban Nha mỗi năm,

. 360 pound (khoảng 180 kg) lúa gạo (paddy) ... như trên,

. và 2 cangues ... như trên (cangue là một loại vải sợi cotton thô màu đen hay trắng, ở Trung Quốc cangue là một loại gông di động đeo trên cổ của bọn tội phạm)

Còn một cangue nữa là xà rông đi biển (beach wrap), sao không kể luôn?

Cái gì khớp với cái gì?

Nguyên bản của Sir Chapman viết bằng tiếng Anh:

I was informed it was a square and that the other sides correspond with the one we entered at.

Brian Wu dịch sang tiếng Việt thành:

Tôi được cho biết tòa thành này hình vuông và các mặt (thành) khác khớp với mặt Đông mà chúng tôi đã (đi) vào.

Google dịch thành:

Tôi được thông báo đó là một hình vuông và các mặt khác tương ứng với hình mà chúng tôi đã nhập vào.

Ganh tỵ quá.Người ta chỉ học thế thôi mà dịch một phát là được ngay như Google.

Tôi dịch:

Tôi được cho biết là tòa thành này có hình vuông và các mặt bên kia cũng giống như bên chúng tôi đi vào.

Phải làm sao khi ngôn ngữ bất đồng?

Sir Brian (Nam Cali) mới đến xứ Nam Hà. Ông tự tin bước vào một quán cơm bụi, ngoắc người phục vụ. Người phục vụ chạy đến:
-Chú gọi món gì hả chú?

Sir Brian dõng dạc:
-Cho chú một chén cơm đun sôi mộc mạc.
-Là sao hả chú?

Sir Brian tươi cười dẫn giải:
-Là cơm thường đó. Không nói rõ là đun sôi, tiếng Anh là boiled, thì con mang cơm sống ra, ai ăn? Bởi vậy người cõi trên phải nói hơi khác người dưới này.


Người phục vụ hét nhà bếp:
-Một chén cơm không cho người cõi trên. 

Rồi quay lại ân cần hỏi khách quý: 
-Chú gọi thêm món gì nữa không?
-Lấy thêm cho chú món gạo chan (ngào) nước canh thịt nhé.
-Vậy chú ăn gạo sống hay gạo đun sôi?
-Sao cũng được. Nhưng canh thì phải chín, nghe chưa?
-Vậy chú ăn chan hay ngào?

Sir Brian ngẩn người:
-Khác nhau làm sao?

Người phục vụ giải thích:
-Ngào là mình rim với đường, còn chan thì mình chan thôi, không ngào. Tiếng Anh chú nói là gì?
-Là moistened đó.

Người phục vụ hiểu ra, hớn hở đáp:
-Dạ, để con kêu nhà bếp rưới hay chan hay trộn hay gì gì đó tùy nó miễn sao dọn lên thấy rice của chú nó moistened là được nha chú.

Sir Brian hết sức hài lòng:
-OK luôn.


Cơm dọn lên. Sir Brian nhăn mặt:
-Canh thịt sao lỏng le lỏng lét vậy?
-Dạ, chú kêu canh thịt mà, đúng không?
- Sao không giống bữa Sir Chapman đến ăn?
-Dạ, Sir Chapman kêu broth of meat. Ở làng con ai nấu ăn cho khách sạn năm sao thì gọi là nước broth. Trào Tây gọi là nước xúp bù don. Quán bình dân như quán con thì kêu nước lèo, nước hầm thịt, nước dùng..., tùy... nhưng không kêu là nước canh. Nước canh là phải lỏng lỏng như chú đang ăn đó.