Chu sinh thì vòng quanh cái gì?

TT - Sáng 24-4, Đại học Y khoa Phạm Ngọc Thạch, TP.HCM đã tổ chức hội thảo “Giới thiệu về môn tâm lý chu sinh” và chính thức ra mắt phân môn này của trường.

Phân môn tâm lý chu sinh ra đời nhằm trang bị cho các bác sĩ sản khoa và bác sĩ sơ sinh các kiến thức để dự phòng rối nhiễu tâm lý cho trẻ nhỏ cũng như các bệnh lý tâm thần sớm ở trẻ như tự kỷ để có hướng can thiệp sớm.

("Cần biết, 25/04/2012 00:08 GMT+7, https://tuoitre.vn/can-biet-488729.htm)

Chu sinh trong bản tin này tương đương với perinatal của tiếng Anh và périnatal của tiếng Pháp, chỉ thời kỳ gần đến ngày sinh và thêm ít tuần sau khi sinh.

Hội chăm sóc trẻ chu sinh (từ 22 tuần tuổi đến 7 ngày sau sinh) và sơ sinh (từ 7 ngày đến hết ngày thứ 28) TPHCM đã ra đời ngày 12/1 tại bệnh viện Nhi Đồng 1 H với sự tham gia tình nguyện của gần 300 bác sĩ, điều dưỡng, nữ hộ sinh.

Vân Sơn – Ngọc Thanh

(Thứ năm, 13/01/2011 - 07:2, "Thành lập Hội chăm sóc trẻ chu sinh và sơ sinh", http://dantri.com.vn/suc-khoe/thanh-lap-hoi-cham-soc-tre-chu-sinh-va-so-sinh-1295179865.htm)

Gốc Hy Lạp peri (nghĩa là gần) có mặt trong các từ ghép tiếng Anh & Pháp như perimeter & périmètre (chu vi), periodontitis & périodontite (nha chu), period & période (kỳ hoặc thời kỳ hoặc chu kỳ tùy trường hợp) peripheral & périphérique (ngoại biên hay ngoại vi tùy trường hợp), pericard & péricarde (tâm nang / màng ngoài tim), periostum  &  périoste (cốt mạc / màng xương), peritoneum / péritoine (phúc mạc / màng bụng)...

Chu sinh hơi khó hiểu vì chu không thể hiện được cái nghĩa vòng quanh trong chu vi, chu kỳ, chu lưu, chu kỳ, chu san, chu tất, chu thiên, chu đáo, chu du, chu cấp hay nha chu. Trước đây Lê Khả Kế et al. (2001:1212) dịch périnatal là cận sản, nhưng cận sản lại có thể bị hiểu là gần đến ngày sinh, như cận kỳ là gần đến kỳ. Trung Quốc dịch perinatal/périnatal là围产期 (vi sản kỳ), dùng chữ vi (nghĩa là vây bọc xung quanh) của chu vi, vi kỳ (cờ vây).

Sản được dùng nhiều trong các từ ghép Hán Việt chỉ người mẹ (sản phụ, sản khoa, tiền sản, hậu sản...) còn sinh có thể dùng cho cả mẹ lẫn con (bệnh lý chu sinh, tử vong chu sinh, trẻ chu sinh, trẻ sơ sinh, cặp song sinh, người đàn bà vô sinh...). 

Xem ra về phương diện cấu tạo, chu sinh không tốt cũng không tệ hơn vi sản hay cận sản. Nếu giới chuyên môn dùng quen rồi báo chí phổ biến giúp thì nó có nhiều khả năng thanh toán các đối thủ cạnh tranh trong dãy xung đột đồng nghĩa. Chu sinh chỉ bị thanh toán nếu trong vòng vài năm tới đây vẫn không có ai đủ khả năng sáng tạo một thuật ngữ khác diễn đạt chính xác hơn ý niệm ngay trước và ngay sau (không phải vòng quanh) và nếu người đó có uy quyền phổ biến thuật ngữ mới.