Tại sao tôi không đồng ý với một số ý kiến của Hoàng Tuấn Công về chính tả các từ mượn âm tiếng Pháp

Hoàng Tuấn Công đăng lại trên Facebook một bài phê bình Nguyễn Văn Khang đã đăng trước đây ở  Tuấn Công Thư Phòng và  Kinh Tế & Đô Thị.

Tôi chỉ chép lại một số điểm tôi quan tâm.

9-“giơ: Trục bánh xe bị giơ (= rơ) // ăn giơ. → không viết: dơ, rơ”.

          Mục này mắc hai lỗi chính tả + hai chỉ dẫn sai:

① Nếu muốn nói các bộ phận, chi tiết không còn ăn khớp với nhau, thì phải viết “RƠ” (bị rơ), không viết “GIƠ”. Hoàng Phê (Vietlex): “rơ [Fr: jeu] t. [bộ phận trong máy móc] không còn khớp chặt với chi tiết khác nữa. trục xe bị rơ ~ bánh xe rơ”. [K]

② Nếu “ăn giơ” với nghĩa “ăn bẩn” (“ăn dơ, ở bẩn”), thì phải viết “dơ” (ăn dơ).

③ Nếu “ăn giơ” với nghĩa “thoả thuận ngầm với nhau, hoặc “hợp ý nhau, phối hợp ăn ý với nhau, thì phải viết “rơ” (ăn rơ; Pháp: jeu = trò chơi). Hoàng Phê: “ăn rơ đg. (kng.). Có ý định hợp với nhau, tạo ra sự nhất trí trong hành động; ăn ý. Các cầu thủ chơi rất ăn rơ”. Hoàng Phê (Vietlex) chú gốc Pháp: “ăn rơ • [Fr: jeu] đg. [kng] thoả thuận ngầm với nhau, đi đến sự nhất trí trong hành động [thường dùng với nghĩa xấu]. kế toán ăn rơ với giám đốc để rút tiền công quỹ • t.[kng] hợp ý nhau, tạo ra sự phối hợp ăn ý trong hành động, lời nói. hai người diễn rất ăn rơ với nhau. Đn: ăn ý”.

          Tóm lại, dù thế nào thì cũng “không có cửa” cho “bị giơ” và “ăn giơ”.

26-“si: nguyên si. → không viết: xi”.

          Viết “xi” mới đúng. Vì “xi” [cire] gốc Pháp, có nghĩa như Hoàng Phê giảng: “xi d. Chất làm bằng cánh kiến pha lẫn tinh dầu, dùng để niêm phong bao, túi, gắn kín nút chai lọ, v.v. Xi gắn nút chai. ~ Đóng dấu xi”. Khi ta nói còn “nguyên xi”, tức còn nguyên dấu gắn xi, chưa mở ra, với nghĩa rộng như Hoàng Phê giảng: “nguyên xi t. (kng.). 1 Còn nguyên như mới, như hoàn toàn chưa dùng đến. Chiếc đồng hồ còn mới nguyên xi. Số tiền còn nguyên xi, chưa tiêu đồng nào. 2 Y như vốn có, không có sự thay đổi, thêm bớt. Giữ nguyên xi bản thảo. Bắt chước nguyên xi.”.[K].

 

Về 9.1 và 9.3 cả giơ / rơ / dơ / jơ đều là những cách phiên âm khác nhau của jeu tiếng Pháp.

Ngoài ra, tại sao "ăn" trong "ăn giơ" mới là đúng chính tả ? Trong tổ hợp đó "ăn" không liên quan gì đến ăn uống, chỉ là một dạng phiên âm của "en" trong "en jeu". Và vì là phiên âm nên người ta viết cả "ăn" và "ăng" (xem Lê Ngọc Trụ).

Trường hợp 26 (xi / si) và 47 (khóa sol, nốt sol) cũng dễ gây tranh cãi. Nếu bảo son được mà xon không được, xi được mà si không được thì bà sơ được hay bà xơ được? Giày săng đá đúng hay giày xăng đá đúng? Phải viết sờ nặng hay sờ nhẹ trong trường hợp muống dùng từ mượn âm secours với nghĩa là dự phòng ? Nên viết là sốt cà chua hay xốt cà chua ?  Su chiêng đúng hay xu chiêng đúng? Nếu xu chiêng đúng thì tại sao xu cheng không đúng? Nếu hơn ba mươi dạng khác nhau của soutien-gorge trong tiếng Việt (xú chiên, xú chen...) không ai buồn moi móc thì ba dạng khác nhau của jeu sao lại thành ra vấn đề?

Nói tóm lại, khó đề ra một nguyên tắc nhất quán để xác định thế nào là được, thế nào là không được trong các trường hợp vừa đề cập. Còn ai có uy quyền hơn ai để bảo cái này đúng, cái kia sai thì lại là chuyện khác.
Sạc hay xạc là nạp điện? Và sạc hay xạc là la mắng? Chẳng lẽ chỉ người thạo tiếng Pháp có quyền bảo sạc là nạp điện, còn xạc là la mắng? Nhưng tại sao người viết tiếng Việt phải tìm cách viết sao để khi đọc lên thành ra tiếng Pháp? Và đọc lên theo giọng nào? Giọng Bắc hay giọng Nam? Và nếu là giọng Bắc thì giọng Bắc của ai mới chuẩn?