Xoi hay xói? Soi hay sói?

Người Bắc hay lẫn lộn xoi/soi và xói/sói: xét xoi, chó xói... Người có nghề nhiều khi vẫn không biết phải dùng xói mòn, sói mòn, xoi mòn  hay soi mòn.

Hồi đầu thế kỷ 20 Việt Nam Tự Điển phân biệt xoi (làm cho thông, cho thoát: xoi cống) và xói (đâm thẳng vào: nước chảy xói vào chân đê).
(Hội Khai Trí Tiến Đức, 1931:656)
Hội Khai Trí Tiến Đức (1931:492) kê hai từ soi: soi1 nghĩa là chiếu (Lược thưa biếng chải, gương Tàu biếng soi) và soi2 nghĩa là sành, khôn (Đủ ngần ấy nết  mới là người soi). Sói có ba từ để nói  về hoa sói, chó sói và sói đầu.

Vậy từ duy nhất thích hợp để nói về sự mất mát niềm tin là xói mòn:

Khi nghe đại diện các trường ĐH lên tiếng lo ngại để giáo viên địa phương chấm thi kỳ thi THPT quốc gia sẽ dẫn đến tình trạng không công bằng, dễ nương tay hay sợ cụm thi do địa phương chủ trì không nghiêm túc, mới thấy niềm tin đã bị xói mòn quá nhiều.

(Thùy Ngân, http://thanhnien.vn/giao-duc/xoi-mon-niem-tin-683971.html,Xói mòn niềm tin, 05:09 AM - 23/03/2016 Thanh Niên)

Từ điển hiện nay vẫn duy trì sự phân biệt giữa xoi (chọc thủng, không bào mòn) và xói (hủy hoại dần dần bề mặt). Nhưng soi mói lại được xem là một với xoi mói (Hoàng Phê et al., 2006:862 ; Nguyễn Kim Thản et al. 2005:1857). Dễ hiểu vì sao người không phân biệt được xói và xoi sẽ dễ viết xói mòn thành xoi mòn hoặc soi mòn.

*Ít nhiều hoang mang, khiến tính kết hợp và sự hài hòa giữa người lãnh đạo với nhiều thành viên trong CĐ, ngày càng bị soi mòn!
(Adelaide Tuần Báo, "Tiêu chuẩn lãnh đạo CĐ", Adelaide Tuần Báo, số  790, thứ năm 03.08.2017, tr.4)

*Hậu quả là niềm tin bị soi mòn!
(Adelaide Tuần Báo, "Tiêu chuẩn lãnh đạo CĐ", Adelaide Tuần Báo, số  790, thứ năm 03.08.2017, tr.4)

Dưới đây là một bài tập nhỏ giúp các em phân biệt xoi/soi/xói/sói. Hãy chọn từ đúng chính tả nhé:

Trước khi (xỉa xói/sỉa sói) người làm lãnh đạo, người làm báo cần (xăm xoi/ săm soi) chữ nghĩa của mình thật cẩn thận. Mình có trách nhiệm với chữ nghĩa thì điều mình viết ra mới có thể góp phần (xoi xáng/soi sáng) đầu óc người đọc, chứ nếu chính mình không hiểu mình viết cái gì thì vô phương.

Quốc tế và thế giới khác nhau thế nào?

Phân biệt hai từ này không khó. 

Cái gì xảy ra giữa hai hay nhiều quốc gia với nhau thì gọi là quốc tế. Tiếng Anh, tiếng Pháp dùng từ international (inter là giữa, nation là quốc gia). Một trận cầu giữa Việt Nam và Cam-pu-chia là một trận cầu quốc tế, y như một trận banh giữa Ác-hen-ti-na và Hà Lan. Nếu mình đá thắng được hết các đội có tên trên đời này thì mình ẵm cúp thế giới (World Cup) và được người ta gọi là vô địch thế giới (World Champion). Hoa hậu Thế Giới là nữ hoàng sắc đẹp của cả thế giới, ở một đẳng cấp cao hơn hoa hậu châu Á - cả  Miss World Pageant và Miss Asia Pageant đều là các cuộc thi quốc tế.

Nếu lập một công ty lấy tên tiếng Anh là The International Youth Movement for Human Rights Foundation Ltd thì Tây không thể bắt bẻ gì về quy mô, tầm vóc của công ty đó. Chỉ cần hai người trẻ tuổi, chẳng hạn một người Việt ở Úc kết hợp với một người Việt ở Mỹ hay ở Việt Nam cũng được, không nhất thiết phải có người Tàu, người Mã, người In-đô... Nhưng khi mình dịch tên đó sang tiếng Việt là Phong Trào Tuổi Trẻ Thế Giới Vì Nhân Quyền, không người nào biết tiếng Việt có thể ngộ nhận về tầm vóc, quy mô của công ty. Nó vĩ đại hơn hẳn.

Vài trăm là mấy trăm?

Vài chính là hai. (Huình Tịnh Paulus Của, 1896b:535). Có thể tìm thấy mối tương quan về mặt âm thanh giữa v và h ở nhiều ví dụ khác: hòa / và, hoàng sắc / màu vàng, họa/vẽ, hoàn toàn / vẹn toàn,  hoàn thuốc / viên thuốc,  kế hoạch / vạch kế (hoạch),  va li / hoa li, đậu cô ve / đậu cô hoe v.v.

Vài/Hai là một ít, số lượng độ hai ba, không chắc (Lê Văn Đức, 1971b:1741),  nói chung là số lượng không nhiều, khoảng hai, ba (Hoàng Phê, 2006:1095) cho nên người ta chỉ có thể nói một vài, vài ba mà không nói vài bốn, vài năm, vài sáu...

Đi khảo giá mà người ta nói cỡ vài trăm thì phải hiểu là chừng hai trăm, tối đa là ba trăm. Nhưng một số người Việt ở hải ngoại thích chơi trò ma là hiểu vài thành some và some là an unspecified amount or number tức tha hồ. Nghe họ nói vài, anh phải cẩn thận, đừng ham rẻ mà bị bất ngờ, mất cả vui.