Môn cơ bản khác gì môn cơ sở?

Thí sinh dự thi nghiên cứu sinh, nếu chỉ có bằng đại học, phải thi môn cơ bản, môn cơ sở, môn chuyên ngành, ngoại ngữ, và bảo vệ đề cương nghiên cứu. Thí sinh đã có bằng thạc sĩ được miễn thi môn cơ bản và môn cơ sở, xem như đã thi hai môn này ở đầu vào chương trình cao học.

Năm 2008 đại học Nha Trang tuyển sinh năm ngành cao học và tiến sĩ. Không kể ngoại ngữ, thí sinh ở cả năm ngành đều phải thi môn cơ bản là toán. Môn cơ sở cho thí sinh dự thi chuyên ngành:

-nuôi trồng thủy sản:  sinh lý, sinh thái;

-kinh tế: kinh tế chính trị; 

-khai thác thủy sản: cơ chất lỏng; 

-công nghệ sau thu hoạch: hóa sinh - vi sinh;

-kỹ thuật tàu thủy: sức bền vật liệu.

Nói tóm lại, môn cơ bản là môn thi chung cho nhiều ngành, môn cơ sở là môn thi riêng cho một ngành. Đây là sự phân biệt của riêng bộ giáo dục.

Nhưng cũng có người đã qua phà thạc sĩ rồi vẫn không nắm được tinh thần xếp loại môn học của bộ giáo dục:

Trước mắt có thể xác định thi 3 môn: 2 môn cơ sở là toán, văn và 1 môn cơ bản là môn chính của chuyên ngành đào tạo. Trường hợp môn cơ bản trùng với môn cơ sở thì có thể thay thế bằng môn công cụ như ngoại ngữ chẳng hạn. Vídụ, ngành Y: toán, văn, sinh; Dược: toán, văn, hóa; Tin học: toán, văn, ngoạingữ; Sư phạm toán: toán, văn, ngoại ngữ; Du lịch: toán, văn, sử/địa/ngoại ngữ…

Cả hai cách phân biệt đều là tùy tiện (và bất tiện) vì không dựa trên cơ sở / căn bản nào cả.

Cái nền để dựng nhà là cơ, hòn tảng để trồng cột gọi là sở (Đào Duy Anh, 2005:128). Cơ sở có thể được dùng như cơ bản (Đào Duy Anh, 2005:128).

Cơ bản là cái làm cơ sở cho những cái khác trong toàn bộ hệ thống hoặc có tác dụng làm cơ sở cho những cái khác trong toàn bộ hệ thống (Nguyễn Kim Thản, 2005:390).