Nguồn đào tạo giáo viên dạy Sử sẽ bị “biến mất" (Loan Bảo - Phap Luật Plus)

Nguồn đào tạo giáo viên dạy Sử sẽ bị “biến mất"

  06:24 - 24/11/2015   |   Giáo dục - Sức khỏe

(PL+) - Việc “khai tử” môn Sử đồng nghĩa với việc Khoa Lịch sử, Địa lý,… nơi đào tạo đội ngũ giáo viên cũng không còn cơ sở để tồn tại.

Đó là chia sẻ của PGS.TS Vũ Quang Hiển – Giảng viên khoa Lịch sử, trường ĐH Khoa học xã hội và Nhân văn (ĐH QGHN) về hướng đào tạo các bộ môn tích hợp trong Dự thảo Chương trình Giáo dục tổng thể (GDTT) đang gặp phải sự “phản kháng” từ dư luận.

Khoa Lịch sử, Địa lý sẽ không có cơ sở để tồn tại
Trao đổi với Phapluatplus, ông Vũ Quang Hiển cho rằng: “Nếu như chương trình GDTT vẫn được Bộ GD quyết định áp dụng mà không có sự thay đổi, thì sẽ có sự điều chỉnh, thay đổi cơ cấu lao động.
Đồng nghĩa việc tất cả những trường sư phạm cần phải đào tạo một đội ngũ thầy cô có thể đảm nhiệm được việc đứng lớp độc lập 2 môn học cùng lúc.
Đó là lộ trình cần phải có thời gian dài để đào tạo, chuyển đổi việc làm của các thầy cô.
Nếu như lộ trình đó kéo dài đến năm 2030, thì khoảng 15 năm nữa, tất cả các thầy cô đang dạy môn Lịch sử hoặc môn Địa lý độc lập thì khoảng 1 nửa trong số đó sẽ về nghỉ hưu.
Nửa còn lại, nếu vẫn còn trong độ tuổi lao động thì phải đi đào tạo lại để có thể đảm trách được việc giảng dạy những môn học tích hợp.
Và như vậy, các khoa Lịch sử, khoa Địa lý đào tạo đội ngũ thầy cô cũng sẽ không còn cơ sở để tồn tại nữa, thay vào đó là hình thành nên những khoa mới như khoa Công dân với tổ quốc, khoa Khoa học xã hội,…”
Cũng theo ông Hiển, đây là câu chuyện cần phải làm thí điểm, và trên cơ sở đó nên rút kinh nghiệm xem thành công đến đâu,  rồi sau đó đi đến kết luận là có nên áp dụng khung chương trình GDTT nữa hay không?
Chưa có hệ thống các tiêu chí đánh giá sách giáo khoa tích hợp
Trò chuyện với Phapluatplus, PGS.TS Trần Đức Tuấn – Viện trưởng Viện nghiên cứu và Học liệu Giáo dục (NXB Giáo dục Việt Nam), cho biết: “Viết sách tích hợp là một vấn đề rất khó khăn, bởi đội ngũ viết sách tích hợp giàu kinh nghiệm chủ yếu ở cấp Tiểu học.
Còn ở mức độ cao hơn từ cấp THCS thì chúng ta chưa có kinh nghiệm, nhất là việc thiết kế chương trình cho một quyển sách giáo khoa tích hợp.
Thậm chí, lực lượng trẻ viết sách cũng chưa được đào tạo một cách đầy đủ.

PGS.TS Trần Đức Tuấn – Viện trưởng Viện nghiên cứu và Học liệu Giáo dục (NXB Giáo dục Việt Nam) chia sẻ cùng Phóng viên Phapluatplus. Ảnh: Loan Bảo.

Thứ nhất, hiện nay chúng ta chưa có quan niệm sâu sắc thế nào là một quyển sách giáo khoa phát triển năng lực, bởi đây là một khái niệm mới.
Sau đó, người ta cần đến mô hình; nghĩa là sách tích hợp đó có chức năng, cấu trúc, sự thể hiện,… như thế nào để phát triển được năng lực của học sinh.
Thứ hai, cần “cái” quy trình để làm ra cuốn sách tích hợp.
Thứ ba là sự chuẩn bị đội ngũ nhân lực để nắm được những vấn đề trên”.
Ông Tuấn nhấn mạnh, đó là chưa kể việc đánh giá sau khi “sản phẩm” sách đã ra đời. Vì muốn đánh giá được và áp dụng vào thực tế, yêu cầu phải có hệ thống các tiêu chí đánh giá sách giáo khoa tích hợp.
Ông Vũ Quang Hiển nhấn mạnh thêm: “Nếu như Bộ GD-ĐT vẫn quyết định thực hiện Dự thảo mà không hề có đề án chỉnh sửa nào thì từ nay trở đi, Bộ GD xin ý kiến góp ý một chương trình nào đó thì không nên góp ý nữa.
Bởi Bộ GD cứ xin ý kiến góp ý nhưng Bộ lại không tiếp thu sửa đổi bất cứ điều gì, thay vì giải thích và bảo vệ nó”.

Loan Bảo

GS. TS Trần Thị Vinh"Chúng tôi không thể đảm đương nhiệm vụ tích hợp môn Lịch sử" (Thu Hà - Quân Đội Nhân Dân)

GS. TS Trần Thị Vinh

"Chúng tôi không thể đảm đương nhiệm vụ tích hợp môn Lịch sử"

QĐND - Thứ ba, 17/11/2015 | 18:25 GMT+7

QĐND Online – Trong Dự thảo chương trình giáo dục phổ thông tổng thể (GDPTTT), Lịch sử sẽ không còn là môn học riêng ở giáo dục phổ thông mà được tích hợp vào những môn học khác như Khoa học xã hội (KHXH), Công dân với Tổ quốc. Đây là chủ đề gây tranh cãi nhất giữa một bên là Bộ GD-ĐT với ý kiến cho rằng việc tích hợp sẽ tạo ra một giá trị mới, khiến học sinh học Lịch sử tốt hơn, còn bên kia là các nhà khoa học nghiên cứu lịch sử bảo vệ quan điểm Lịch sử phải là môn học độc lập, bắt buộc đối với tất cả học sinh.

GS. TS Trần Thị Vinh.

Cách tiếp cận thiếu cơ sở khoa học

Nhận xét về vấn đề này, GS. TS Trần Thị Vinh (Khoa Sử, ĐH Sư phạm Hà Nội) cho rằng, để giải quyết xung đột này, tất cả chúng ta cần phải đối thoại một cách nghiêm túc và có cơ sở khoa học cùng nhau.

Trong dự thảo Chương trình tổng thể của Bộ GD-ĐT, môn Công dân với Tổ quốc bao gồm 3 phân môn: Giáo dục Đạo đức, Lịch sử, Giáo dục Quốc phòng – An ninh và được coi là một “điểm mới”, GS.TS Trần Thị Vinh nêu vấn đề. Tuy nhiên, theo GS Vinh những người soạn thảo chương trình đưa ra 4 căn cứ để xây dựng môn Công dân với Tổ quốc là: Truyền thống giáo dục, xu thế và kinh nghiệm quốc tế, yêu cầu giáo dục chính trị - tư tưởng, nhiệm vụ phát triển kinh tế-xã hội đất nước. Cách tiếp cận này đã bỏ qua những tiêu chí căn bản nhất trong việc xây dựng môn học mới là cơ sở khoa học, cơ sở thực tiễn và tính khả thi của triển khai chương trình. Việc tích hợp môn Lịch sử như một phân môn trong môn học mới Công dân với Tổ quốc, trên thực tế là sự lắp ghép thiếu cơ sở khoa học, không khả thi và chưa có tiền lệ.

Dẫn chứng về vấn đề này, GS. TS Vinh cho rằng môn Lịch sử có đối tượng, mục tiêu, phương pháp, nội dung giảng dạy hoàn toàn khác. Mục tiêu quan trọng nhất của môn Lịch sử là giúp cho học sinh thông hiểu rõ những tri thức lịch sử cốt lõi, có hệ thống về toàn bộ tiến trình phát triển nhân loại, lịch sử dân tộc, xây dựng cho học sinh kỹ năng tư duy lịch sử. Như vậy môn Lịch sử không chỉ bao gồm là lịch sử đấu tranh chống ngoại xâm, mà còn rất nhiều vấn đề: Kinh tế, chính trị, văn hóa, xã hội. Với ý nghĩa đó, lịch sử sẽ là môn khoa học mang tính bản lề.

Nếu xét kỹ hơn, chúng ta thấy môn Giáo dục Quốc phòng – An ninh là môn học có tính thực hành cao và có tính chất rèn luyện kỹ thuật, chiến thuật, kỹ năng phòng thủ dân sự. Môn Đạo đức công dân chủ yếu là giáo dục đạo đức, ý thức tuân thủ pháp luật, trách nhiệm và nghĩa vụ công dân, nặng về những kỹ năng. Ba môn học có những mục tiêu, nội dung, định hướng khoa học khác nhau, hoàn toàn không có cơ sở để lắp ghép với nhau.

GS.TS Vinh cho rằng, trong chương trình, Bộ nói rất coi trọng môn Lịch sử nhưng với cách nhìn của người trong cuộc, môn Lịch sử có nguy cơ bị “xóa sổ”, với tư cách là một môn học độc lập.

Với tư cách là người nghiên cứu, giảng dạy lịch sử trong vòng gần 40 năm qua, GS.TS Trần Thị Vinh nêu: “Ở cấp tiểu học, môn Lịch sử được đưa vào một môn học có chất tích hợp như Cuộc sống quanh ta, Tìm hiểu xã hội. Tôi hoàn toàn thống nhất với chủ trương này. Đây là cách tích hợp có tính khả thi và chúng ta nên tiếp tục theo hướng này. Ở trung học phổ thông, môn Lịch sử được đưa vào như là môn học tích hợp trong môn tự chọn xã hội. Đây là vấn đề tôi còn rất nhiều băn khoăn. Tôi cho rằng đây là một hướng đúng và đúng với xu hướng của thế giới, tuy nhiên để tích hợp thật sự mang tính tích hợp, không chỉ nằm trên giấy, thì chúng ta còn phải làm việc rất nhiều. Và điều rất rõ ràng nhận thấy là khoa học nghiên cứu của chúng ta hiện nay chưa có nhiều điều kiện để hỗ trợ cho việc tích hợp một cách có hiệu quả”.

Chỉ có thể tích hợp dưới 30%

Theo suy nghĩ của GS.TS Vinh, việc tích hợp môn Lịch sử và môn Khoa học xã hội ở cấp trung học cơ sở có lẽ chỉ đạt dưới 30%.

“Tôi đã nhìn toàn bộ chương trình và cho rằng nếu ai đó viết toàn bộ chương trình thì chỉ có thể tích hợp dưới 30%. Tôi đã viết thử một vài bài và cảm thấy rất khó. Nếu việc tích hợp môn Lịch sử được thực thi, phải có sự cố gắng rất nhiều của các nhà nghiên cứu liên ngành, nghiên cứu lịch sử, các thầy cô giáo và phải có sự đào tạo hết sức bài bản để việc tích hợp của chúng ta mang lại hiệu quả”, GS Vinh chia sẻ.

“Ai sẽ là người dạy môn Công dân với Tổ quốc?”, GS.TS Vinh nêu vấn đề và cho rằng, đến nay, các trường đại học sư phạm, cao đẳng sư phạm vẫn chưa đào tạo giáo viên dạy môn học có tính tổng hợp như môn này. Có ý kiến cho rằng trước mắt cứ có gì dạy nấy, tức là giáo viên các môn học khác nhau cứ đến giờ thì lên dạy. Tôi nghĩ rằng, với cách tiếp cận như vậy, thì tích hợp chỉ mang tính hình thức, chỉ nằm trên giấy và không thực hiện được đúng ý nghĩa của nó. Và chất lượng giáo dục của chúng ta sẽ đi về đâu?

Vấn đề đặt ra tiếp theo là, việc biên soạn sách giáo khoa và tài liệu dạy học cho 3 môn học khác nhau là việc không thể thực hiện được. “Nếu có người đủ tài giỏi để biên soạn tích hợp 3 môn học này, tôi sẽ mang sách vở đến học. Bản thân chúng tôi, những người trong nghề với kinh nghiệm 40 năm, chúng tôi không thể đảm đương một nhiệm vụ quá khó khăn và không có cơ sở khoa học”, GS.TS Vinh khẳng định.

Nhìn từ kinh nghiệm quốc tế, GS.TS Vinh cho rằng, có sự nhầm lẫn khi đưa môn lịch sử vào phân môn của môn Công dân với Tổ quốc. Theo GS.TS Vinh hai lĩnh vực sử học và giáo dục lịch sử có quan hệ mật thiết với nhau. Chính những thành tựu của nghiên cứu sử học sẽ tạo điều kiện thuận lợi cho giáo dục lịch sử.

Như ở nước Mỹ, ban đầu, người ta cũng không coi trọng môn Lịch sử, nhưng cách tiếp cận như vậy đã phải trả giá. Trong thập niên 60, những xung đột và biến động  trong xã hội nước Mỹ diễn ra trong suốt một thập niên. Cuối cùng người ta cũng nhận ra, một trong những nguyên nhân dẫn đến tình trạng này là sự thiếu hụt kiến thức lịch sử dân tộc, văn hóa và xã hội trong lịch sử nước Mỹ. Sau đó người ta đã nhìn nhận môn Lịch sử đúng với giá trị thực tiễn của nó, GS.TS Vinh nêu ví dụ.

Lịch sử là một môn khoa học cơ bản, được phân hóa sâu ở cấp Trung học phổ thông và là môn khoa học giúp học sinh có được tư duy, phương pháp lý giải hiện thực xã hội ngày hôm nay mà mình đang sống. Do đó, nếu lắp ghép nó vào đâu đó, thì tôi e rằng chỉ giải quyết được một việc, đó là giảm bớt số đầu môn học và không thể không thực hiện được nhiệm vụ và mục tiêu quan trọng của giáo dục là phát triển toàn diện nhân cách con người.

Lịch sử chỉ có thể đạt được hiệu quả khi sử dụng các phương pháp nghiên cứu lịch sử của sử học, đưa các thành tựu của sử học vào trường học để học sinh yêu thích môn Lịch sử; được học môn này bằng phương pháp của khoa học lịch sử đích thực, GS.TS Trần Thị Vinh kết luận.

Bài, ảnh: THU HÀ

PGS-TS Phạm Quốc Sử: 'Tích hợp môn lịch sử sẽ là một thảm họa khôn lường!' (Thu Anh - Một Thế Giới)

PGS-TS Phạm Quốc Sử: 'Tích hợp môn lịch sử sẽ là một thảm họa khôn lường!'

Đăng Bởi Một Thế Giới - 14:03 23-11-2015

PGS-TS Phạm Quốc Sử

“Đừng bao giờ nghĩ bảo vệ môn lịch sử là bảo vệ “miếng cơm, manh áo” cho người dạy sử, mà đó còn là bảo vệ sợi dây kết nối tốt nhất của dân tộc hôm nay với nguồn sinh khí truyền thống và thời đại”, PGS-TS Phạm Quốc Sử - Trưởng khoa Lịch sử, Trường đại học Thủ đô Hà Nội khẳng định.

Có thể bạn quan tâm

>> PGS-TS Phạm Quốc Sử: 'Tích hợp môn lịch sử sẽ là một thảm họa khôn lường!'

>> Đòi tác quyền, ông Ngô Xuân Phúc lại gửi đơn lên Hội Nhà văn

>> Ồ ạt nhập lậu nhân chiến dịch 'người Việt dùng hàng Việt'

Xoay quanh việc tích hợp môn lịch sử được Bộ Giáo dục - Đào tạo nêu ra, cùng với những ý kiến đa chiều từ các chuyên gia, các nhà nghiên cứu sử học, các giáo viên lịch sử, PGS-TS Phạm Quốc Sử đã có những chia sẻ, những quan điểm hết sức thẳng thắn về vấn đề này.

Tìm hiểu, dạy và học lịch sử là vấn đề sống còn của dân tộc

-Thưa thầy, lịch sử và môn lịch sử có vai trò như thế nào trong đời sống hiện nay?

-PGS-TS Phạm Quốc Sử: Lịch sử là thầy dạy của cuộc sống. Hầu hết những gì diễn ra hôm nay đều có nguồn cội, căn nguyên từ quá khứ, hay nói cách khác đó là sự tiếp nối của quá khứ. Bởi thế, muốn hiểu hiện tại, muốn hành xử cho đúng, không lệch lạc trong tương lai thì phải soi chiếu vào lịch sử.

Còn môn lịch sử, nó sẽ giúp chúng ta tìm hiểu quá khứ một cách có hệ thống. Tuy nhiên, có nhận thức đúng về quá khứ hay không còn phụ thuộc vào quan điểm và phương pháp nhận thức, quan điểm và phương pháp nghiên cứu lịch sử, dạy và học sử của mỗi người.

Đất nước, cộng đồng hay cá nhân nào cũng cần đến vai trò của lịch sử. Với dân tộc Việt Nam, việc tìm hiểu lịch sử còn quan trọng hơn nhiều, bởi lẽ đất nước ta luôn bị đe dọa, xâm lăng, ngay cả lúc này. Vì vậy, việc tìm hiểu, dạy và học lịch sử là một trong những vấn đề sống còn của mỗi người trong cộng đồng dân tộc. Hơn nữa, Việt Nam đang ở trong thời kỳ hội nhập, học sử là để hiểu mình, hiểu người, giúp chúng ta biết mình đang ở tầm vóc nào, hiểu rõ bạn bè và kẻ thù của mình, từ đó sẽ hội nhập tốt hơn.

-Theo thầy, việc tích hợp môn lịch sử cùng 2 môn giáo dục công dân và giáo dục quốc phòng thành môn công dân với Tổ quốc thì có hợp lý không và tại sao?

-PGS-TS Phạm Quốc Sử: Bản thân tôi nhận thấy không hợp lý chút nào, thậm chí là phản khoa học, phản chính trị. Chính trị ở đây là muốn nói đến nhận thức non kém, mất cảnh giác khi việc tích hợp có thể làm nhạt nhòa, biến mất môn lịch sử, môn học mà ở bất cứ quốc gia nào cũng được giao một nhiệm vụ tối thượng là trang bị cho người học kiến thức để nuôi dưỡng tình yêu Tổ quốc và nhận diện mọi kẻ thù.

PGS-TS Phạm Quốc Sử cho rằng "tích hợp môn lịch sử sẽ là một thảm họa khôn lường!"

Môn lịch sử không phải chỉ của người dạy lịch sử mà là của nền giáo dục đất nước. Với vai trò quan trọng của nó, đặc biệt là môn quốc sử cùng với môn quốc văn đã được khẳng định rằng không thể nào thiếu và trộn lẫn với các môn khác.

Nếu như môn quốc văn giữ cho dân tộc hồn cốt thiêng liêng để người Việt không quên tiếng Việt và văn hóa Việt thì môn quốc sử giữ cho dân tộc nguồn sinh khí và sức mạnh, giúp cho dân tộc không quỳ gối trước bất kỳ thế lực cường quyền nào. Bởi thế kẻ nào “đánh vào môn lịch sử”, thủ tiêu hay làm biến dạng và tan rã bộ môn này tức là đã chặt đứt động mạch chính kết nối quá khứ với hiện tại, kết nối nguồn sinh khí với cơ thể sống của dân tộc hôm nay.

Quan trọng là lựa chọn cái gì và dạy như thế nào

-Về chuyện tại sao lại có việc gộp môn lịch sử vào môn công dân với Tổ quốc, theo Bộ trưởng Phạm Vũ Luận: "Thứ nhất là theo tinh thần chủ trương tích hợp. Thứ hai, Luật Giáo dục quốc phòng an ninh được Quốc hội thông qua có quy định giảng dạy lịch sử giữ nước, lịch sử quốc phòng. Chúng tôi dự kiến đưa lịch sử vào đó để tránh trùng lặp”. Thầy có ý kiến như thế nào?

- PGS-TS Phạm Quốc Sử: Theo tôi, đây là cách giải thích hoàn toàn không hợp lý. Giải trình thế là sai, bởi mấy lẽ:

Thứ nhất, “tích hợp” là một chủ trương, thậm chí là một chủ trương “sáng giá” của Bộ GD-ĐT, nhưng không có nghĩa là cho phép Bộ lôi tuột tất cả các môn vào đó mà không có cân nhắc. Lịch sử là môn học có thiên chức đặc biệt, cần hết sức thận trọng nếu như định đụng đến nó. Đã trót để cho nó “nhếch nhác” rồi thì giờ là lúc giúp cho nó “phục sinh” chứ không phải làm cho nó bị “hòa tan”! Tiếc là Bộ không có chuyên gia lịch sử, hoặc đã không hỏi các chuyên gia lịch sử về vấn đề này. 

Thứ hai, sao lại sợ trùng lặp kiến thức lịch sử giữ nước với giáo dục an ninh quốc phòng mà bỏ cả môn lịch sử? Vậy lịch sử đất nước trên các bình diện khác (như kinh tế, chính trị, ngoại giao, văn hóa), lịch sử nhân loại không học nữa sao? Các môn khác có thể sử dụng ít nhiều kiến thức lịch sử, nhưng là để phục vụ cho nhiệm vụ của chúng, không thể thay thế cho hệ thống kiến thức toàn diện và sâu sắc của môn lịch sử được.

Thứ ba, chủ trương tích hợp như vậy là quá đơn giản, thuần túy từ góc độ kỹ thuật mà thiếu nhãn quan khoa học, không có triết lý và tư tưởng trong việc giáo dục học sinh.

-Thầy có cho rằng vì kiến thức lịch sử của ta quá nặng mà chưa có sự đổi mới trong cách dạy, tạo sự thích thú cho người học nên dẫn đến có dự án tích hợp này không?

- PGS-TS Phạm Quốc Sử: Đã có gì mà nặng. Liệu người ta còn muốn cuốn sách giáo khoa lịch sử mỏng thế nào nữa, còn muốn kiến thức lịch sử được dạy trong nhà trường bị lược bớt, giản đơn đến mức nào nữa? Tôi đã cầm hai cuốn lịch sử phổ thông trung học nước Mỹ, mới xuất bản, nó to gần bằng khổ giấy A4 và dày gấp 3-4 lần cuốn lịch sử phổ thông trung học của ta, dày đặc chữ, tranh ảnh và tư liệu. Không thấy dư luận  nước Mỹ kêu ca vì sách dày, kiến thức nặng nề. Hãy nói với học sinh bằng thứ ngôn ngữ uyên bác, có văn hóa của chốn học đường thì mới mong có được những học trò thông thái. Còn nếu cứ cố nói với các em thứ ngôn ngữ thật đơn giản, nôm na cho dễ hiểu, dễ nhớ đến mức cả các bậc phụ huynh vốn thiệt thòi do không được đi học cũng hiểu được, thì e rằng “hậu sinh” không thể “khả úy” được đâu. Kiến thức nặng đến đâu cũng không quan trọng. Quan trọng là lựa chọn cái gì và dạy thế nào.

Cũng không phải không có đổi mới trong cách dạy, cách học. Nói không đổi mới thì quả là phụ công ngành giáo dục, phụ công các thầy cô giáo dạy lịch sử ở trường phổ thông. Công việc này đã thực hiện từ nhiều năm nay rồi, song hiệu quả không đáng là bao. Nhưng nghiêm túc mà nói, với nội dung sách giáo khoa được biên soạn theo hướng chính trị hóa như vậy, lại thêm chỉ đạo môn học có tính pháp lệnh về cách dạy, cách học, cách kiểm tra, thi cử như hiện nay thì có tài thánh cũng không thể đổi mới để dạy hay, học hay lịch sử được.

Đã làm hỏng môn lịch sử, biến nó từ môn học đầy tính hấp dẫn và bác học, thành một môn học buồn tẻ, khiến cho học sinh chán học, giờ đây thay vì đầu tư làm cho nó hồi sinh, trở về đúng với giá trị chân chính và vinh quang của nó, thì lại nhân đó “tích hợp” để bóp chết nó, liệu có phải là việc làm có trách nhiệm với quốc gia, dân tộc không?

Xóa môn lịch sử, không thảm họa thì là gì?

- GS-TS Đinh Quang Báo, Ủy viên Hội đồng Giáo dục quốc gia nói: “Không nên đặt vấn đề tích hợp là xóa môn học mà chỉ là tạo ra giá trị mới cho môn học. Tôi không nghĩ, môn sử cứng nhắc đến mức chỉ khi đứng độc lập thì mới giáo dục được”. Thầy nghĩ sao về ý kiến này?

- PGS-TS Phạm Quốc Sử: Phát biểu thế nào là quyền của mỗi người, song ý kiến ấy nếu đúng như vậy thì rất nông cạn và mâu thuẫn.

Tích hợp rõ ràng là xóa một số môn học cũ để tạo ra môn học mới, còn biện hộ gì nữa. Đã tích hợp rồi thì làm gì còn môn lịch sử nữa, mà là môn khoa học xã hội, hay “công dân với Tổ quốc”, trong đó có kiến thức lịch sử được sử dụng một cách vụn vặt, chắp vá, trộn lẫn với kiến thức khác. Đề án đã xác định rõ thế rồi. Mà đã xóa rồi thì làm gì còn giá trị mới nữa. Đã xóa rồi thì làm gì còn có thể phát huy tính giáo dục được với tư cách môn lịch sử nữa. Môn lịch sử nếu không “cứng nhắc” đứng độc lập, mà bị hòa tan, bị thủ tiêu rồi thì làm sao còn giáo dục được. Một vài mảnh thân xác vụn rời của nó trong một cơ thể khác, nếu có phát huy được tính giáo dục, cũng là rất hạn chế, nếu không nói là chẳng đáng kể gì.

-Là người làm công tác giảng dạy lịch sử lâu năm, thầy nghĩ sao nếu việc tích hợp môn lịch sử được tiến hành?

- PGS-TS Phạm Quốc Sử:  Nếu việc tích hợp môn lịch sử vào các môn học khác được tiến hành, tôi cho rằng đó sẽ là một hình thái hỗn loạn, sẽ tạo ra những trò cười mới, như lâu nay ta đã chứng kiến. Sách giáo khoa sẽ thay đổi, biên soạn mới, vứt sách cũ, tài liệu cũ đi; việc đào tạo giáo viên lịch sử từ các bậc cao đẳng đến đại học… sẽ phải làm lại toàn bộ, kinh phí tốn kém cho xã hội sẽ không phải là con số 70.000 tỉ đồng mà Bộ đã lộ ra rồi lấp đi như trước đây, mà là vài trăm lần như thế. Nhưng điều quan trọng là sẽ làm hỏng hẳn một nền giáo dục dân tộc. Đến đây thì sẽ là một kịch bản “vỡ nát” và khôi hài từ người dạy đến người học, từ nhà trường đến xã hội về nhận thức lịch sử mà chính những người hôm nay thiết kế và vỗ tay cho “tích hợp” môn lịch sử sẽ phải “im bặt”. Bộ Giáo dục - Đào tạo lúc đó sẽ im bặt. Ngài bộ trưởng hôm nay khi đó đã nghỉ hưu, “hạ cánh an toàn”, còn ngài mới lên sau đó có thể sẽ “nghiêm túc” xin lỗi trước Quốc hội và thanh minh “khi đó tôi chưa phụ trách chính việc này” hoặc “khi đó tôi đang công tác ở nước ngoài”.

-Nếu tích hợp thì các giáo viên, các em học sinh sẽ phải dạy và học như thế nào, thưa thầy?

- PGS-TS Phạm Quốc Sử: Câu hỏi này nên dành cho các tác giả đề án tích hợp môn lịch sử, là Bộ GD-ĐT, và những người bênh vực nó (đề án), bởi tôi là người phản đối thì tôi không hình dung kịch bản việc dạy và học sẽ thế nào.

Theo một người bênh Bộ GD-ĐT, ông nói ý thế này: Việc tích hợp giống như chế biến một “món ăn tổng hợp”! Ông nói, ví như đáng lẽ ta ăn rời từng món: thịt bò, cần tây, tỏi tây, nước mắm…, thì giờ ta cho cả vào xào, được ăn cùng lúc tất cả, mà có khi lại ngon. Cái “khéo” của vị chuyên gia biện hộ lừng danh này là lấy ví dụ từ món xào thịt bò - cần - tỏi vốn đã thông dụng, nhiều người thích. Nhưng cái đáng tiếc là ông lại ví việc tích hợp môn lịch sử, một môn có chức năng giáo dục đặc biệt, đòi hỏi cả tính khách quan khoa học lẫn lý trí và  ý thức dân tộc, với việc chế biến món ăn nghiêng về khía cạnh hưởng thụ và tiêu khiển, khoái khẩu thì “xơi”, không khoái thì nhè ra, gọi nhà hàng đến mắng.

Không chỉ khôi hài, mà sẽ là thảm họa khi món lẩu tổng hợp của ông ấy có thể là thịt gà với mắm tôm và bỗng rượu, thịt chó với cá điêu hồng và đường phèn, trứng gà với dấm thanh và tỏi…, và theo ông ấy, liệu đó có thể là những món khám phá mới, hấp dẫn? Ông nói nhiều nước đã làm thế mà và Việt Nam cũng nên làm theo. Theo tôi, vị chuyên gia này sẽ là người thích hợp nhất để trả lời câu hỏi: Nên dạy và nên học môn tích hợp lịch sử như thế nào?

-Thầy nghĩ sao nếu môn lịch sử bị xóa bỏ?

- PGS-TS Phạm Quốc Sử: Đó sẽ là thảm họa cho dân tộc. Bên ngoài thì Trung Quốc chiếm Hoàng Sa, một số đảo Trường Sa, bên trong thì xóa môn lịch sử, chặt đứt mối liên hệ giữa lớp trẻ hiện tại với truyền thống cha ông. Trong ngoài như thế không thảm họa thì là gì?

Thực ra, những gì diễn ra hôm nay đối với môn lịch sử cũng đã là thảm họa rồi. Những ngày hân hoan mới giành được độc lập, hay đang vượt qua thử thách thù trong giặc ngoài 1945-1946, chắc không ai tưởng tượng sẽ có ngày học sinh tung hê tài liệu môn lịch sử vì “thoát nạn”, không phải thi môn học buồn tẻ khó nhớ này.

Đấy là thảm họa, nhưng không phải chỉ cho mấy cô giáo dạy môn lịch sử trong trường phổ thông, mà cho tương lai của toàn dân tộc. Một thảm họa khôn lường.

Có người nói: Người không hiểu lịch sử thì không khác gì con trâu. Con trâu thì ruộng nào cũng cày, bởi nó không tự biết mình, nguồn cội mình! Thế mà người ta lại định xóa môn lịch sử, thử hỏi có nguy không?

Không xóa, nhưng phải làm lại, đổi mới căn bản môn sử

-Vậy khi việc “tích hợp” bị phản đối, môn lịch sử nên được giảng dạy trên ghế nhà trường theo cách nào, để không lâm vào cảnh bi đát như những gì từng được nhắc đến trong vài năm qua, thưa thầy?

- PGS-TS Phạm Quốc Sử: Đó là một câu chuyện nghiêm túc.

Thứ nhất, đấu tranh cho môn lịch sử tiếp tục có vị trí độc lập trong chương trình giáo dục phổ thông không có nghĩa là duy trì thực trạng môn học đã bị chính trị hóa đến tê liệt trong nhiều chục năm qua, khiến người dạy loay hoay mãi không thể dạy hay được, người học thì chán ngán. Đã đến lúc phải thay đổi căn bản đối với môn học này, từ nội dung đến phương pháp, chứ không chỉ sửa chữa.

Thứ hai, rất cần thiết phải công bố một cách ngắn ngọn, hàm súc cho xã hội hiểu và phân biệt rõ ba khai niệm: Lịch sử, sử học và dạy - học lịch sử, cũng như mối quan hệ giữa ba điều ấy. Việc này không thừa, bởi ngay trong ngành sử không phải ai cũng đã tỏ, còn trong xã hội thì số người hiểu cực ít. Khi giới lãnh đạo chính trị không hiểu thì sẽ xem nhẹ môn lịch sử và khó có thể giải thích, thuyết phục được.

Thứ ba, lịch sử thì khách quan, nhưng sử học và dạy học lịch sử thì không phải như vậy. Trong sử học, nguyên tắc tối thượng là tôn trọng sự thật, nhưng điều này thường bị vi phạm. Khi sử học bị chính trị hóa thì nguyên tắc trên sẽ bị vi phạm, bởi nó buộc sử học phải quỳ gối phục vụ cho mục đích của chính trị mà có trường hợp dẫn đến xuyên tạc sự thật.

Thứ tư, sử học vinh quang thật, nhưng lại rất dễ phạm phải những căn bệnh nặng, những lỗi không nhỏ. Tiếc thay, sử học nước ta đã không tránh được. Một thứ “sử học nhà nước”, “sử học quốc doanh” (phân biệt với sử học chân chính) đang ngự trị.

Một nhà sử học nổi tiếng nước ta mới mất cách đây vài năm, nói: Sử học ta chẳng có tư tưởng gì. Sợ thật!

Bị biến thành công cụ tuyên truyền, đến mức bị chính học sinh chối bỏ, người dân nghi ngờ, rồi lại chính cơ quan giáo dục quyền lực nhất xóa bỏ. Phải chăng, đó là số phận của một thứ sử học “phải đạo”?. 

Bởi thế, ngành sử cần phải làm lại từ đầu. 

Thứ năm, sử học thế nào thì dạy học lịch sử cũng gần như thế, bởi dạy học phải sử dụng thành tựu nghiên cứu của sử học, đồng thời cả hai cùng có chung một “bầu trời”, một thể chế. Tư tưởng chỉ đạo cho sử học, đương nhiên cũng được áp dụng cho dạy học lịch sử. Từ rất sớm, sử học và dạy học lịch sử nước ta đã được tiêm những liều “vắc xin” để ngừa những tư tưởng trái chiều. Nhưng liều tiêm khá nặng, khiến cho đối tượng bị tê cứng, hết sinh khí. Để học sinh chán học sử, để giáo viên không thể giảng hay được tức là môn sử hết sinh khí rồi.

Có người bảo ngành sử các ông toàn chạy theo chính trị, chủ yếu là ca ngợi và lặp đi lặp lại, nên rất nhàm. Điều này đúng nhưng chưa đủ. Đúng bởi là lẽ sách vở nhiều, tiến sĩ nhiều nhưng chất lượng sử học rất thấp. Song, thử hỏi, nếu anh bị buộc phải tiêm “vắc xin” anh có chống lại được không? Vả lại, những thành quả “nhàm chán” thì anh mới được đọc, còn những thứ “không nhàm chán” thì không dễ xuất bản, và nếu có thì anh liệu có biết đọc không?

Có người nói học sinh chán sử là tại sách giáo khoa của môn này viết khô khan và một chiều. Điều này đúng. Cả giáo trình đại học nữa chứ, đâu  phải chỉ sách giáo khoa đâu. Mà sách giáo khoa là “rút gọn”, là “hạ cấp” của giáo trình. Người viết sách đã quen tư duy thế rồi. Không khô khan, một chiều sao được khi bị chỉ đạo, bị cạo gọt từ chương trình chung đến từng bài học, hoặc do sợ quá mà tác giả tự cắt gọt cho an toàn.   

Có người nói, các thầy cô dạy sử không chịu thay đổi phương pháp nên việc dạy học nhàm chán, học sinh chán học, chất lượng môn sử rơi đến thảm hại. Điều này cũng đúng. Nhưng sự thực, đã có thay đổi bộ phận rồi, nhưng chủ yếu là chuyển từ “đọc chép” sang “nhìn chép” và một vài thứ khác. Song, tài thánh cũng không hấp dẫn được, bởi phải đi theo rãnh chỉ đạo của cấp trên, từ nội dung sách giáo khoa đến các bước lên lớp, giáo án. Có nhiều phương pháp được vận dụng, nhưng chạy đi đâu khỏi khối tài liệu từ đọc thêm đến tranh ảnh, hiện vật, bản đồ, sơ đồ, băng đĩa đều được biên soạn theo cùng một hướng, với vai trò minh họa cho sách giáo khoa. Mọi thứ đều minh họa thêm cho sách giáo khoa, còn sách giáo khoa minh họa cho đường lối chỉ đạo, vậy sáng tạo sao được.

Đã có ý kiến khá hay về phương pháp dạy học thực chứng, dùng tài liệu gốc để khuyến khích học sinh khám phá, tự đưa đến nhận thức bài học lịch sử. Hay, nhưng dùng tài liệu gốc nào đây? Tư liệu gốc có giá trị nhưng “cấm kỵ”, “nhạy cảm” thì không được sử dụng, còn tư liệu không giá trị, không đáng tin cậy, vô thưởng vô phạt thì không dùng còn tốt hơn là dùng. Dẫn học sinh đi thăm bảo tàng ư? Bảo tàng, nhà truyền thống cũng được sắp đặt, được uốn nắn giống như công trình sử học, giống giáo trình, sách giáo khoa và hằng hà sa số tài liệu đọc thêm môn lịch sử. Cứ quyển nọ chép lẫn, xào xáo của cuốn kia thôi, anh chạy đằng trời! Vả lại, tôi bảo anh sáng tạo nhưng anh cứ biết vậy, sáng tạo vừa vừa thôi, anh sáng tạo quá, tôi không kiểm soát được, anh “chệch rãnh” thì sao...

Nhưng xin cảnh báo, ngữ văn và triết học cũng thế. Văn, triết mà chẳng có văn có triết, chẳng có sinh lực gì. Nguyên nhân, thực trạng cũng gần cũng giống như môn lịch sử. Chỉ có điều không bị động đến. Không bị động đến, nhưng không có nghĩa là vô can!  

Cụ Hồ nói “dân ta phải biết sử ta” là để “cho tường gốc tích nước nhà", chứ không phải để càng học càng tối, càng biết càng hoài nghi. Cũng giống như “văn học phải đạo” với công thức dạy văn: Yêu-căm-chiến-lạc (yêu nước, căm thù giặc, chiến đấu, lạc quan tin tưởng), sử học “quốc doanh” không thể làm “cho tường gốc tích”, không làm rạng danh nước nhà  được.

Tóm lại, câu chuyện dạy dỗ thế nào, phương pháp này, nọ vẫn chỉ là phần ngọn của vấn đề. Nếu cứ bàn mãi về phương pháp, cứ trách thầy cô giáo dạy sử thì chỉ là né tránh, luẩn quẩn, thiếu hiểu biết và giỏi “bắt nạt người yếu”. Gốc rễ vẫn là ở tính khoa học độc lập của môn sử, ngành sử. Độc lập ở đây là không bị chính trị hóa, chứ không phải chỉ là môn lịch sử tồn tại độc lập trong chương trình giáo dục phổ thông. Có độc lập thì sẽ có khách quan, khoa học, có cống hiến thực sự cho Tổ quốc, cho dân tộc, cho lẽ sống, sẽ được đời kính trọng, nhà nước nể vì. Có độc lập thì có sáng tạo trong dạy học lịch sử, sẽ có muôn vàn phương pháp tìm hiểu, khám phá lý thú được áp dụng, và học sinh sẽ lại say mê, yêu thích môn học này.

-Xin chân thành cảm ơn thầy!

Thu Anh (thực hiện)

Tags : Lịch sử, PGS.TS Phạm Quốc Sử, tích hợp,

'Hội nghị Diên Hồng' trước nguy cơ môn Lịch sử bị xoá sổ (Hoàng Thùy - VnExpress)

Chủ nhật, 15/11/2015 | 21:21 GMT+7

|

'Hội nghị Diên Hồng' trước nguy cơ môn Lịch sử bị xoá sổ

Hàng trăm giáo sư, phó giáo sư, chuyên gia nghiên cứu Sử học đã phản ứng trước Dự thảo chương trình giáo dục phổ thông tổng thể không còn Lịch sử là môn học bắt buộc.

• Lịch sử là nội dung giáo dục bắt buộc trong chương trình mới

Hội thảo khoa học "Môn Lịch sử trong giáo dục phổ thông" do Hội Khoa học Lịch sử tổ chức ngày 15/11 đã thu hút sự tham gia của hàng trăm giáo sư, phó giáo sư và các chuyên gia nghiên cứu về lịch sử. 

Giáo sư Phan Huy Lê cho biết, qua các lần cải cách giáo dục, môn Lịch sử với Tiếng Việt - Văn học, Toán đều được coi là những môn học cơ bản, bắt buộc trong hệ thống giáo dục phổ thông Việt Nam. Nhưng theo dự thảo Chương trình giáo dục phổ thông tổng thể, môn Lịch sử lại bị tích hợp vào các môn khác. Ở lớp 1, 2, 3 là môn "Cuộc sống quanh ta"; lớp 4, 5 là "Tìm hiểu xã hội", THCS là "Khoa học xã hội" và THPT là môn "Công dân với Tổ quốc".

Tích hợp môn Sử ở cấp tiểu học là phù hợp về phương diện khoa học và tâm lý học sinh. Nhưng đến THCS và THPT mà vẫn bị cắt xén, lấy một ít kiến thức tích hợp với các môn khác là không có cơ sở. "Thực chất là xoá bỏ môn Lịch sử trong nền giáo dục phổ thông", giáo sư Phan Huy Lê nói.

Ông cho biết, cấp THPT có môn Lịch sử tự chọn, nhưng với sách giáo khoa và cách dạy, cách học như hiện nay thì sẽ không có nhiều học sinh lựa chọn. Kết quả thi THPT quốc gia vừa qua đã minh chứng điều này.

GS Phan Huy Lê. Ảnh: HT

Chủ tịch Hội Khoa học Lịch sử Việt Nam cho biết, thông tin nói trên đã làm xã hội kinh ngạc vì nếu môn Sử bị xoá sổ sẽ gây hậu quả to lớn. Một thế hệ trẻ sẽ lớn lên, trở thành công dân chỉ biết lờ mờ, thậm chí biết sai về lịch sử dân tộc, không biết cội nguồn tổ tiên, những thành tựu dựng nước và giữ nước của cha ông.

Trên thế giới, hầu hết nước văn minh xem Lịch sử là môn cơ bản và bắt buộc trong nền giáo dục quốc dân. "Với yêu cầu của giáo dục phổ thông, môn học nào cũng quan trọng, nhưng xét về chức năng giáo dục thì các môn quốc ngữ, quốc văn, quốc sử và toán học là cơ bản nhất, hay còn gọi là cốt yếu, cốt lõi nhất và đều mang tính bắt buộc", thầy Lê nói.

GS Trần Thị Vinh (Khoa Sử, Đại học Sư phạm Hà Nội) phân tích, về cơ sở khoa học, ba môn Giáo dục đạo đức, Lịch sử, Giáo dục quốc phòng - An ninh có đối tượng, mục tiêu, nội dung, phương pháp giảng dạy khác nhau. Lịch sử là môn khoa học cơ bản giúp học sinh thông hiểu kiến thức lịch sử cốt lõi của nhân loại, dân tộc. Đối tượng là toàn bộ tiến trình phát triển của nhân loại, khu vực, dân tộc. Còn mục tiêu của môn Quốc phòng an ninh là đảm bảo cho học sinh có hiểu biết ban đầu về quốc phòng, an ninh nhân dân, mang tính thực hành cao do tính chất rèn luyện kỹ thuật, chiến thuật. Còn môn Đạo đức là giáo dục những giá trị đạo đức truyền thống, ý thức tuân thủ pháp luật, trách nhiệm, nghĩa vụ công dân...

Theo GS Vinh, môn Giáo dục - Quốc phòng An ninh và Đạo đức công dân có thể sử dụng một số kiến thức Lịch sử để đạt được mục tiêu giáo dục, như kiến thức về lịch sử chống giặc ngoại xâm. Nhưng Lịch sử khi được tích hợp sẽ trở thành môn khoa học bản lề, học sinh sẽ nhìn nhận phiến diện lịch sử chỉ bao gồm chiến tranh, cách mạng. Như vậy, hiểu biết của các em về lịch sử sẽ thiếu tính hệ thống, phiến diện. "Ai sẽ là người dạy môn Công dân với Tổ quốc trong khi các trường đại học sư phạm hiện nay trên cả nước và thế giới đều không đào tạo những môn lắp ghép kiến thức như vậy", GS Vinh trăn trở.

PGS Vũ Quang Hiển. Ảnh: HT

PGS Vũ Quang Hiển (Khoa Lịch sử, Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, Đại học Quốc gia Hà Nội) nhấn mạnh, cắt ghép và xuyên tạc lịch sử vốn là cách làm của những người muốn bôi nhọ lịch sử dân tộc và nhân loại. Ngày càng có nhiều công bố trên phương tiện thông tin đại chúng làm lung lạc tinh thần thế hệ trẻ Việt Nam bằng cách lắp ghép và xuyên tạc lịch sử theo một logic chủ quan đã định trước, nhưng lại núp bóng "cách nhìn mới" về lịch sử. Vì vậy, việc giáo dục lịch sử thiếu tính hệ thống và toàn diện sẽ đặt thế hệ trẻ Việt Nam đứng trước hiểm họa thấy rõ.

"Nguy cơ lịch sử bị xuyên tạc và lợi dụng là không thể xem thường. Đây là bài toán mà Đảng, Chính phủ và toàn bộ hệ thống chính trị Việt Nam đều phải quan tâm", PGS Hiển nói và băn khoăn, liệu thế hệ trẻ Việt Nam mai sau có biết và tin rằng "Kẻ thù buộc ta ôm cây súng?", có còn phân biệt được đúng - sai, chính nghĩa - gian tà, xâm lược và chống xâm lược? Câu trả lời phụ thuộc rất nhiều vào thái độ ứng xử của ngành giáo dục với môn Lịch sử.

Cũng nhấn mạnh lịch sử là bất biến, không thể xuyên tạc, thiếu tướng Nguyễn Thiện Minh (Vụ trưởng Giáo dục Quốc phòng, Bộ Giáo dục và Đào tạo) cho rằng vị trí của môn Lịch sử trong đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục phải được đặt đúng tầm quan trọng của nó. Đó là môn học cốt lõi nhất trong các môn học cốt lõi, phải được hệ thống lại, bổ sung cho đủ nội dung, không thể lồng ghép vào một môn học khác. "Nếu không coi trọng lịch sử, chúng ta sẽ nhận lại hệ luỵ không thể lường trước cho chính chế độ, an nguy của đất nước", ông nhấn mạnh.

Tham dự hội thảo, Thứ trưởng Giáo dục và Đào tạo Nguyễn Vinh Hiển cho biết Bộ rất tôn trọng ý kiến của các chuyên gia sử học. Tuy nhiên, vì chưa nghiên cứu kỹ nội dung dự thảo nên một số nội dung chuyên gia phê phán là "oan cho Bộ". Cụ thể, trong dự thảo đã nói rõ Lịch sử là bắt buộc. 

"Nhưng chúng tôi không đồng tình bắt buộc thì phải độc lập, vì đây là hai việc khác nhau. Về phản ánh chưa có tiền lệ tích hợp Lịch sử vào môn học khác, tôi cho rằng không phải cứ có tiền lệ thì mới đổi mới", ông Hiển nói và cho hay dự thảo Bộ đã đưa công khai trên website để tiếp nhận ý kiến công dân nên các giáo viên có thể đóng góp ý kiến. 

GS Phan Huy Lê cho biết, hội thảo đã nhận được hàng trăm ý kiến của các nhà nghiên cứu lịch sử gửi về. Sau khi tổng hợp, Hội Khoa học Lịch sử Việt Nam sẽ gửi kiến nghị lên lãnh đạo cao nhất của Đảng, Quốc hội, Nhà nước, Chính phủ và Mặt trận Tổ quốc Việt Nam để bảo vệ môn Lịch sử như một môn học cơ bản, độc lập và bắt buộc từ cấp THCS đến THPT. 

Mặt khác, Hội cũng nhất trí kiến nghị Bộ Giáo dục không thể chậm trễ hơn nữa, bổ sung ngay nội dung về chủ quyền của Việt Nam đối với hai quần đảo Hoàng Sa, Trường Sa, không thể chờ đợt đến khi biên soạn lại sách giáo khoa vì phải vài ba năm nữa mới hoàn thành.

Hoàng Thùy

GS.Mạch Quang Thắng nêu hai điều tất yếu của môn Lịch sử (Mạch Quang Thắng - Giáo Dục)

GS.Mạch Quang Thắng nêu hai điều tất yếu của môn Lịch sử

GS.MẠCH QUANG THẮNG

21/11/15 07:57

  THẢO LUẬN (4)

(GDVN) - Tôi cho rằng: Việc giữ môn học Lịch sử trong chương trình giáo dục phổ thông với tư cách là một môn độc lập là việc làm TẤT YẾU.

Tích hợp không thể thay thế được, mà phá nát môn Sử!Ban xây dựng Chương trình giáo dục phổ thông thừa nhận thiếu sót…!Số phận “long đong”của môn Lịch sử

LTS: Bộ GD&ĐT đang soạn thảo chương trình, đưa 3 môn: Lịch sử, Giáo dục công dân, An ninh - Quốc phòng" gộp thành môn học "Tổ quốc và Công dân" (theo từ ngữ của Bộ GD&ĐT là "tích hợp").

Đứng trước mối lo ngại về sự thay đổi này, Giáo sư, Tiến sỹ, Nhà giáo ưu tú Mạch Quang Thắng, giảng viên cao cấp tại Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh thẳng thắn chỉ ra những yếu kém dẫn đến tình trạng chán học Sử.

Tòa soạn trân trọng trích dẫn nguyên văn bài viết giới thiệu cùng độc giả. 

Tôi cho rằng:

Một là: Việc giữ môn học Lịch sử trong chương trình giáo dục phổ thông với tư cách là một môn độc lập là việc làm TẤT YẾU.

Hai là: Việc đổi mới, thậm chí là cách mạng, nhận thức của những người nghiên cứu và biên soạn lịch sử ở Việt Nam, để chữa những căn bệnh "chán Sử" như bấy lâu nay, là việc làm TẤT YẾU.

Cả hai điều trên đây đều tất yếu như nhau!

Những người có trách nhiệm trong ngành Khoa học Lịch sử nước nhà cũng có phần trách nhiệm trong việc tạo ra tình hình lộn xộn trong nhận thức về môn học này ở các nhà quản lý vĩ mô.

Tình trạng chán học Sử là có thật. Ngay cả chán Sử nói chung ở nhiều người lớn. Nói đúng ra là chán những cuốn Sử đã được xuất bản, những bài sử đã đăng trong nhiều tạp chí, kể cả kiến thức Sử ở nhiều cuốn sách giáo khoa phổ thông, giáo trình đại học và giáo trình của các học viện.

Hai điều tất yếu của môn Lịch sử (Ảnh: thanhnien.vn)

Sử gì mà cứ ta thắng, địch thua. Ta không chết ai. Viết Lịch sử là chủ yếu viết hết trận đánh này đến trận đánh nọ. Ta tiêu diệt và bắt sống từng này tên địch.

Ta bắn rơi từng này máy bay địch. Ta phá hủy từng kia xe tăng, xe bọc thép địch…Còn không thấy viết ta chết ai cả, không bị thiệt hại gì cả. Thế mà lại gọi là Sử!

Viết sử gì mà ta toàn thành tích. Nếu có sai lầm, khuyết điểm gì thì viết nhẹ thôi. Khuyết điểm ư? Sai lầm ư? Có cái do hoàn cảnh khách quan.

Khủng hoảng kinh tế - xã hội sau năm 1975 do đâu mà ra? Do chủ quan từ sự lãnh đạo đất nước. Đừng đổ hết cho hậu quả chiến tranh. Đừng đổ hết cho việc mấy nước xã hội chủ nghĩa ngừng viện trợ đột ngột.

Xong đánh giặc rồi thì làm mà ăn chứ ngồi đấy mà chờ viện trợ mãi à! Tư duy vẫn là tư duy cũ, không đổi, không chịu đổi.

Cứ giữ mãi cái tư duy bao cấp, bao cấp cả về tư tưởng, về cách nghĩ. Giữ kiểu làm ăn theo kế hoạch cao độ. Giữ kiểu làm ruộng theo tiếng kẻng, làm việc cơ quan nghiên cứu khoa học cũng theo tiếng kẻng, tiếng còi hú của cái thời chiến tranh phá hoại.

Tích hợp không thể thay thế được, mà phá nát môn Sử! (GDVN) - Mất đi lòng trung hiếu là mất nước! Mà để mọi người có được lòng trung hiếu ấy, chính là nhờ phải học môn Sử.

Thế là tự mình rải đinh ra rồi thấy vướng víu, nổ lốp, nổ vỏ xe, lúc ấy mới đi nhặt đinh. Nhặt được đinh rồi thì thống thiết nói về thành tích nhặt đinh. Phải đổi mới là vì thế.

Nhiều lắm những vấn đề chưa được phản ánh ở trong các công trình sử. Tôi chỉ nói trong lịch sử hiện đại thôi.

Cơ man nào là vấn đề: tả khuynh, đánh giá sai những quan điểm của Cụ Hồ, của Cương lĩnh chính trị đầu tiên khi Đảng mới thành lập; về đánh giá chưa thỏa đáng cải cách ruộng đất; đánh giá chưa đầy đủ, chưa đúng về vụ "Nhân văn - Giai phẩm"; lờ đi và nếu có nêu thì đánh giá không đúng về cái gọi là "Nhóm chống Đảng"; về cải tạo kinh tế-xã hội, nhất là hợp tác xã nông nghiệp, …

Đặc biệt là là những sự kiện, vấn đề liên quan tới yếu tố Trung Quốc. Chiến tranh biên giới chỉ mấy dòng mà viết chẳng đâu ra với đâu.

Đọc rất nhiều cuốn sách đã xuất bản về tiểu sử những vị cách mạng tiền bối…thấy: Đây là tiểu sử ư? Mình thấy đây hẳn là những báo cáo, những trang văn viết về thành tích, những điểm tốt của con người đó chứ đâu phải tiểu sử!

Khi viết tiểu sử của một ông, viết xong rồi, nghiệm thu đạt rồi, định đưa đi xuất bản thì có một người con gái của ông ấy có ý kiến chưa thông điểm này, điểm nọ. Thế là ách lại cho đến giờ.

Đã chờ ý kiến duyệt của "trên" nghe thấy đã chướng rồi, nay lại còn chờ ý kiến của người trong gia đình của người có tiểu sử.

Số phận “long đong”của môn Lịch sử (GDVN) - Hôm qua (16/11), trả lời chất vất cử tri, Bộ trưởng Phạm Vũ Luận cho biết, để độc lập hay tích hợp môn Lịch sử thì vẫn cần phải được bàn luận, xin ý kiến.

Lịch sử Việt Nam đâu chỉ có lịch sử đánh giặc ngoại xâm. Còn nội chiến, huynh đệ tương tàn giữa các triều đại, các thời đại, thời kỳ nữa. Còn lao động sản xuất, còn văn hóa nữa. Chắc chắn rồi. Có những cuốn Sử thật là què quặt, phiến diện, lệch lạc.

Phản ánh Lịch sử (tức là viết lịch sử như lâu nay) lệch lạc, mắc rất nhiều bệnh, mà bệnh nặng nhất là bị sa vào chính trị hóa. Sử nhìn chung không còn là Sử nữa.

Như thế không chán thì mới lạ! Trong khi đó, tác giả Lê Thành Khôi, cựu học sinh Trường Lycée Albert Sarraut (Hà Nội) về sau sống ở Pháp viết lịch sử Việt Nam bằng tiếng Pháp, ông ấy viết một cách toàn diện hơn.

Nhiều người nước ngoài tiếp xúc với những cuốn sách Sử của ông ấy (vì là tiếng Pháp nữa), khen.

Một số người Việt Nam cũng khen. Tôi thấy khen cũng có lúc quá lời. Nhưng được cái là ông Lê Thành Khôi viết kiểu khác hơn so với nhiều người Việt Nam ở trong nước.

Góp phần làm cho tình trạng chán Sử tăng lên còn là vì nhiều người cứ hay xuyên tạc lịch sử.

Người ta nói và viết trắng trợn, chẳng cần có trách nhiệm gì cả. Cứ phán bừa.
Chẳng hạn, một số người cho rằng, chị Võ Thị Sáu chẳng qua là một người con gái bị tâm thần, ngớ ngẩn, chuyên đi gánh nước thuê trong làng.

Thỉnh thoảng chị cứ tự nhiên cười một mình, đi đường gặp bông hoa rụng ở đâu đấy thì nhặt lên gài lên mái tóc.

Lợi dụng sự ngớ ngẩn của chị Sáu, nhóm những người hoạt động cách mạng mới đưa cho chị một trái lựu đạn rồi xúi chị ném vào một toán quân địch đang ngồi họp.

Cứ thế chị ném. Bị bắt. Tù. Giải ra Côn Lôn, đem đi xử bắn. Chị chẳng biết gì về tính mạng của mình bị đe dọa cả. Chị cứ cười tươi như không, lại hái bông hoa dại dọc đường đi ra pháp trường cài lên mái tóc.

Bộ trưởng Phạm Vũ Luận nói gì về việc dạy tích hợp môn Lịch sử? (GDVN) - Tư lệnh ngành giáo dục cho biết theo dự thảo đang lấy ý kiến thì kiến thức lịch sử được dạy cả ở Văn học, Địa lý, Mỹ thuật, Âm nhạc và nhiều môn khác nữa.

Viết và nói thế thì bậy quá chừng! Tôi nói chuyện này với một anh bạn tôi suốt đời say sưa nghiên cứu một cách nghiêm túc nhất về lịch sử Côn Đảo, về chị Võ Thị Sáu.

Anh bạn bảo, đấy, đấy…Sự xuyên tạc kiểu như thế này là một nguyên nhân nữa làm một số người ta chán Sử. Lại nữa, có người còn ví hành động của anh Nguyễn Văn Trỗi đặt mìn ở cầu Công Lý ám sát (hụt) Bộ trưởng Bộ Quốc phòng Mỹ Mác Namara là hành động khủng bố. Thật loạn.

Có lần một nhóm nhỏ chúng sang Trường RMIT ở Úc, thì nghe một số thầy cô giáo ở Trường này kể chuyện.

Chuyện rằng…Nhiều người châu Á khi nhập cư đưa cả gia đình vào Úc, cho con học tiếp ngay chương trình phổ thông thì thấy chương trình học đơn giản quá, tỏ ý chê.

Nhưng có lần, cha mẹ của một học sinh châu Á lớp 6 thấy con mình tan học là chạy đến thư viện mang về một lô sách, chưa đến hai ngày đã trả để rồi lại mượn những đợt sách khác.

Hỏi, mới lớp 6 mà mượn sách nhiều thế để làm gì, thì được con trả lời là để làm bài tập.

Bài tập là: nước này là nước đa sắc tộc, nhiều dân nhập cư. Em hãy tìm hiểu nguồn gốc của dân tộc em và phân tích, so sánh tìm ra sự khác biệt dựa trên địa lý, lịch sử, nhân văn, đồng thời phải đưa ra quan điểm và cách nhìn của mình.

Mấy ngày sau đó, người con lớp 6 đã hoàn thành bài tập khoảng 20 trang, phần sau có danh sách thư mục tham khảo – một cách thức mà những nhà khoa học hay làm.

Trong thời phổ thông, học sinh được giáo viên hỏi và ra đề bài luận đại loại những câu: “Ai chịu trách nhiệm về cuộc Chiến tranh thế giới thứ hai?”, “Nếu em là cố vấn tối cao cho Tổng thống Mỹ Tơruman, em sẽ tỏ thái độ gì đối với việc Mỹ ném bom nguyên tử?”, “Em có cho rằng, biện pháp tốt nhất để kết thúc chiến tranh khi đó chỉ là ném bom nguyên tử không?”, “Theo em, cách tốt nhất để tránh chiến tranh ngày nay là gì?”,...

Có quá cao với trình độ của lớp 6 không? Trong bọn tôi dịp đó ở Úc người thì cho là quá cao, người thì cho là cũng được.

Tôi hỏi mấy thầy ở Trường RMIT:

Thưa, thế đây là nằm trong môn học gì?

Trả lời: Môn Lịch sử.

Đấy! Học Lịch sử đấy! Thế giới tiến xa hơn chúng ta nhiều lắm về tư duy làm chương trình giáo dục và cách dạy môn học Lịch sử. Cách dạy Sử của họ là không cứng nhắc, không học sử như con vẹt mà là có tư duy "RỘNG MỞ". Học Sử nhưng tâm hồn luôn hướng về phía trước cho hiện tại và cho tương lai.

GS.Mạch Quang Thắng