PGS.TS Hoàng Dũng: Không thể tùy tiện lên án người xưa như thế
30/11/2019 07:46 GMT+7
TTO - PGS.TS Hoàng Dũng đã thể hiện quan điểm riêng của mình như thế, quanh bản kiến nghị loại bỏ tên hai giáo sĩ Francisco De Pina và Alexandre De Rhodes ra khỏi danh sách đặt tên đường, trường học ở Đà Nẵng.
Đường Alexandre De Rhodes tại quận Thủ Đức, TP.HCM - Ảnh: NGỌC PHƯỢNG
PGS.TS Hoàng Dũng có bài viết gửi cho Tuổi Trẻ.
Công lao đã được khẳng định
Bản
kiến nghị mà 11 người gửi có nêu ba lý do: Alexandre De Rhodes không
phải là người chế tác chữ quốc ngữ; Alexandre De Rhodes công kích Nho,
Lão, Phật và Alexandre De Rhodes "âm mưu dẫn quân viễn chinh Pháp tới
xâm lược nước ta". Tôi sẽ lần lượt bàn về cả ba lý do đó.
Với
lý do thứ nhất, ngày nay giới nghiên cứu dễ dàng đồng ý với nhau rằng
chữ quốc ngữ không phải là sản phẩm của Alexandre De Rhodes và Từ điển
Việt Bồ La của ông đã thừa hưởng công lao của những giáo sĩ đi trước.
Nhưng không có nhà nghiên cứu hiểu biết nào lại sổ toẹt công lao của
Alexandre De Rhodes đối với chữ quốc ngữ. Từ điển Việt Bồ La đã ghi một
cái mốc quan trọng trong lịch sử chữ quốc ngữ, nhất là trong điều kiện
hai cuốn từ điển Việt Bồ của Gaspar De Amaral và Bồ Việt của Antonio
Barbosa đã thất truyền. Đó là sự thực mà chỉ những ai cố tình nhắm mắt
trước lịch sử mới có thể phủ nhận.
Còn về lý do thứ hai
mà các vị trên viện dẫn, tôi đồng ý rằng quả nhiên Alexandre De Rhodes
có chê bai nặng lời các tôn giáo khác. Nhưng đó là hạn chế khó tránh
không phải chỉ riêng Alexandre De Rhodes. Cần nhớ ông sống cách đây 400
năm và đừng đứng trên quan điểm của thế kỷ 21 để gò người xưa vào khuôn
khổ tư tưởng ngày nay. Có lẽ nào chúng ta không cần biết ơn một người do
họ có hạn chế về tư tưởng?
Dịch sai, hiểu sai!
Về
lý do thứ ba, các tác giả bản kiến nghị dẫn một đoạn viết của Alexandre
De Rhodes trong cuốn Divers voyages et missions (Các cuộc hành trình và
truyền giáo), xuất bản tại Paris năm 1653 với lời dịch của giáo sư
Hoàng Tuệ: "Tôi nghĩ nước Pháp, vương quốc mộ đạo nhất, có thể cấp cho
tôi binh lính để chinh phục toàn phương Đông, đặt nó dưới quyền Jésus
Christ", từ đó khẳng định: "Alexandre De Rhodes là người có ý định xin
vua Louis XIV của Pháp cung cấp binh lính để chinh phục phương Đông" là sai.
Với
câu trích đề cập trên, nhà nghiên cứu Nguyễn Ðình Ðầu từng dịch: "Tôi
tin rằng nước Pháp là nước ngoan đạo nhất thế giới, sẽ cung cấp cho tôi
nhiều chiến sĩ để chinh phục toàn phương Ðông và đặt dưới quyền trị vì
của Ðức Giêsu Kitô, và đặc biệt tại Pháp, tôi sẽ tìm cách có được giám
mục, các ngài sẽ là cha và là thầy chúng tôi tại các giáo hội này" (tức
là Ðàng Ngoài và Ðàng Trong). Ông Nguyễn Ðình Ðầu nói thêm: "Nếu đọc
nguyên đoạn trích trên đây, ta mới hiểu chữ chiến sĩ có nghĩa bóng là
thừa sai (đối với giám mục là cha và thầy họ). Còn "chinh phục toàn
phương Ðông" là để cho "nước Cha trị đến", chứ không phải để cho Pháp
đến thống trị. "Chinh phục" hiểu theo nghĩa tôn giáo, chứ không phải
chính trị.
Còn theo Hồng Nhuệ (trong cuốn Hành trình và
truyền giáo do Ủy ban Ðoàn kết Công giáo TP.HCM xuất bản năm 1994, ở
trang 263, 289) thì đoạn trích phải được dịch: "Tôi tưởng nước Pháp là
một nước đạo đức nhất thế giới, nước Pháp có thể cung cấp cho tôi mấy
chiến sĩ đi chinh phục toàn cõi Ðông phương đưa về quy phục Chúa Kitô và
nhất là tôi sẽ tìm được các giám mục, cha chúng tôi và thầy chúng tôi
trong các giáo đoàn". Và Hồng Nhuệ chú thích từ chiến sĩ ở đây: "Nói
chiến sĩ Phúc Âm tức là các nhà truyền giáo, chứ không phải binh sĩ đi
chiếm xứ xâm lăng".
Do đó, tôi cho rằng 11 người ký tên không thể tùy tiện dựa vào cách hiểu của mình lên án người xưa như thế.
Tóm
lại, tất nhiên các vị giáo sĩ chế tác ra chữ quốc ngữ chỉ để truyền
giáo, nhưng lẽ nào người Việt được hưởng ích lợi của chữ quốc ngữ lại tỏ
ra vô ơn sao?
No comments:
Post a Comment