Ma nào dẫn lối, quỷ nào đưa đàng?

Theo thông lệ, một cuộc hội nghị khoa học 1-2 ngày phải qua nhiều bước chuẩn bị rất công phu. Từ ý tưởng chủ đề đến quyết định thành lập ban tổ chức hội nghị là một bước dài, dài đến vài ba năm là chuyện bình thường nếu hội nghị xoay quanh một chủ đề nhạy cảm. Sau khi ban tổ chức ra thông báo kêu gọi cộng đồng khoa học tham gia hội nghị, các nhà nghiên cứu muốn dự hội nghị phải gửi đến ban tổ chức một bản tóm tắt báo cáo cùng với họ tên, địa chỉ liên lạc… Toàn văn báo cáo sẽ gửi sau, đúng thời hạn quy định. Căn cứ vào trình độ khoa học thể hiện trong nội dung báo cáo là chính, cộng với nhiều điều kiện khác (khả năng tiếp đón chẳng hạn), ban tổ chức sẽ gửi thư mời đến từng người. Nguyên tắc chung là thế, đủ phức tạp để công tác chuẩn bị hội nghị kéo dài cả năm và không phải ai đăng ký dự hội nghị cũng được chấp nhận. Càng phức tạp nếu đó là hội nghị quốc tế.

Hội nghị bàn về giảng dạy tiếng Việt cho người nước ngoài mà mình xin đến nói chuyện loãng xương là trật chìa rồi (chỉ là ví dụ thôi).

Hội nghị chỉ có khả năng tiếp đón 100 nhà khoa học mà có đến 1000 người xin dự thì số người bị từ chối là 1000 – 100 = 900.

Hội nghị có thu phí mà mình không đóng phí đúng cách, đúng thời hạn, đương nhiên không có giấy mời.

Hội nghị quốc tế mà mình đang có vấn đề với công an, ban tổ chức thường chẳng dám lên tiếng mời. May mắn kiếm được giấy mời chưa chắc xin được thị thực nhập cảnh. Có thị thực nhập cảnh rồi chưa chắc qua được cửa khẩu. Vào được rồi, đăng đàn diễn thuyết xong mình lên máy bay ra về là lúc ban tổ chức đi hầu A25 mệt nghỉ. Chuyện này đã xảy ra với nhiều người, không cần nêu tên nữa.

Với người không nằm trong tầm ngắm của công an thì đi hội nghị khoa học ở Việt Nam dễ hơn đi chợ dù có thu phí hay không, kể cả khi hội trường đã hết chỗ. Chỉ cần ma đưa lối, quỷ dẫn đường.

Cách đây 18-19 năm tôi từng tuân lệnh thủ trưởng chuẩn bị thư mời một nữ giáo sư Việt Kiều về dự một cuộc hội nghị lớn của ngành. Bà này không có tóm tắt báo cáo, không có báo cáo toàn văn, không có phiếu đăng ký, không có gì hết, chỉ có một bức fax gửi sếp với mấy dòng vắn tắt đại ý em cần về thăm gia đình (mẹ bệnh? quên rồi)… xin… gửi cho em một thư mời… Thư mời này cần làm gấp để kịp xin thị thực ở sứ quán và xin đại học tài trợ…  Thủ trưởng tôi nể bạn, không tiện từ chối, bảo lính làm thư mời. Chẳng qua ngày ấy Việt kiều xin về nước thăm thân nhân khó hơn, mệt mỏi hơn đi hội nghị khoa học nên mới nảy ra cái trò sai bảo vô lối đến nỗi gần 20 năm sau lính vẫn nhớ như in họ tên vị nữ giáo sư muốn về thăm nhà nhân tiện làm khoa học luôn.

Việc hồi hương thăm thân nhân nay đã trở nên dễ dàng nhưng vẫn chưa tuyệt nọc hạng Việt kiều về nước làm gì không biết nhưng nhân tiện làm khoa học luôn. Có vị vác một báo cáo đi đọc ở 3-4 hội nghị khác nhau, năm này qua năm nọ vẫn là một nội dung ấy, chỉ có cái tựa là khác. Có vị hiểu khoa học là thời sự, thời sự là khoa học nên đem về Việt Nam những báo cáo kiểu Tình hình giảng dạy tiếng Việt ở X châu, Y quốc từ năm bao nhiêu đến năm bấy nhiêu… hay Thế giới bây giờ bàng bạt(sic) cái này cái nọ, Việt Nam chỉ toàn một lũ ếch ngồi đáy giếng… Kinh hãi nhất là Việt kiều đời nay dám làm cả thứ khoa học mà bản thân không biết lấy mộtchữ đui. So với hai mươi năm trước, sự ngạo mạn đã đạt và vượt đỉnh. Quy định này, điều kiện nọ với các vị Việt kiều trơ tráo ấy không khác gì một mớ giấy lộn. Đã có người quen mở cửa mời họ vào bất cứ lúc nào họ muốn để họ phán bất cứ điều gì họ thích. Ai biết người quen của họ tên gì không?