Hồ Chí Minh với vấn đề khai thác di sản tư tưởng Nho giáo (Lại Quốc Khánh - Lý Luận Chính Trị)

Thứ năm, 20 Tháng 8 2015 09:55

Hồ Chí Minh với vấn đề khai thác di sản tư tưởng Nho giáo

(LLCT) - Hồ Chí Minh khai thác di sản tư tưởng Nho giáo trong bối cảnh bản thân hệ thống tư tưởng Nho giáo bất lực trước việc cung cấp công cụ để nhận thức và luận giải hiện thực xã hội Việt Nam vốn đã biến đổi sâu sắc từ giữa thế kỷ XIX trước sự xâm lược của thực dân phương Tây, xâm nhập của văn hóaphương Tây.Hồ Chí Minh khai thác di sản tư tưởng Nho giáo trên nền tảng thế giới quan, phương pháp luận duy vật biện chứng mácxít, trên cơ sở vốn văn hoá phương Tây phong phú, và luôn gắn liền việc khai thác các di sản tư tưởng - văn hoá, với thực tiễn giải phóng và phát triển đất nước, với việc giải quyết những vấn đề mà thực tiễn đặt ra.

Sinh ra trong gia đình có truyền thống Nho học, Hồ Chí Minh có một quá trình tiếp biến Nho giáo rất căn bản và có hệ thống: từ tiếp thu di sản Nho học từ người cha, đến học tập các thầy đồ nổi tiếng một thời như Hoàng Phan Quỳnh, Vương Thúc Quý, Trần Nhân, v.v..; từ việc học tập qua trao đổi với các nhà nho thế hệ cha chú như Phan Bội Châu, Phan Chu Trinh, đến quá trình tự học lâu dài, bền bỉ; từ tiếp thu di sản Nho học đến tiếpbiến Nho học, tổng hoà giá trị của Nho học với tinh hoa lý luận của chủ nghĩa Mác-Lênin và tư tưởng dân chủ phương Tây; từ sáng tạo tư tưởng dựa trên di sản Nho học đến hiện thực hoá tư tưởng ấy trong thực tiễn cách mạng; từ sự khai thác mang tính cá nhân, đến đúc rút các quan điểm mang tính định hướng cho việc khai thác di sản tư tưởng Nho giáo.

Hồ Chí Minh khai thác di sản tư tưởng Nho giáo trong bối cảnh bản thân hệ thống tư tưởng Nho giáo bất lực trước việc cung cấp công cụ để nhận thức và luận giải hiện thực xã hội Việt Nam vốn đã biến đổi sâu sắc từ giữa thế kỷ XIX trước sự xâm lược của thực dân phương Tây, xâm nhập của văn hóa phương Tây; các phong trào chính trị - xã hội chịu ảnh hưởng của Nho giáo bất lực trước việc giải quyết những vấn đề mà thực tiễn lịch sử của dân tộc đặt ra; hệ thống giáo dục và khoa cử Nho học bị giải tán.

Hồ Chí Minh khai thác di sản tư tưởng Nho giáo trên nền tảng thế giới quan, phương pháp luận duy vật biện chứng mácxít, trên cơ sở vốn văn hoá phương Tây phong phú, và luôn gắn liền việc khai thác các di sản tư tưởng - văn hoá, bao gồm Nho giáo, chủ nghĩa Mác, v.v.., với thực tiễn giải phóng và phát triển đất nước, với việc giải quyết những vấn đề mà thực tiễn đặt ra. Ngoài ra, cũng cần lưu ý, là Hồ Chí Minh khai thác di sản tư tưởng Nho giáo với phong cách tư duy độc lập, tự chủ, sáng tạo, với bản lĩnh chính trị - văn hoá, và với vị thế của một người có quyền uy tư tưởng nhất định khi trở thành một nhân vật có uy tín của Quốc tế Cộng sản, lãnh tụ của cách mạng Việt Nam.

Nho giáo mà Hồ Chí Minh khai thác chủ yếu thể hiện trong Tứ thư, Ngũ kinh; Nho giáo gắn liền với các nhà nho thời kỳ lập thuyết (thời Tiên Tần) như Khổng Tử, Tăng Tử, Mạnh Tử; Nho giáo tinh tuý nhưng không kinh viện, mà gắn liền và dung nhập chủ nghĩa yêu nước Việt Nam, dung nhập hơi thở của thời cuộc ở bước chuyển biến có ý nghĩa bản lề của lịch sử dân tộc.

1. Những di sản tư tưởng Nho giáo được Hồ Chí Minh khai thác

Trước hết, cần xác định, Hồ Chí Minh nhận diện Nho giáo như thế nào.

Năm 1923, khi trả lời phỏng vấn của nhà báo Nga Ôxíp Manđenxtam, Hồ Chí Minh nói: “Tôi sinh ra trong một gia đình nhà nho An Nam... Thanh niên trong những gia đình ấy thường học Khổng giáo, đồng chí chắc biết Khổng giáo không phải là tôn giáo mà là một thứ khoa học về kinh nghiệm đạo đức và phép ứng xử. Và trên cơ sở đó người ta đưa ra khái niệm về “thế giới đại đồng””⁽¹⁾.

Năm 1924, trong một tác phẩm viết chung, Hồ Chí Minh đã đề cập đến “tinh thần triết học và giáo lý của Khổng Tử”, và gọi Khổng Tử là “vĩ nhân”, gọi Mạnh Tử là “một lý luận gia cách mạng của thế hệ ông”⁽²⁾.

Ngày 20-2-1927, chỉ năm ngày sau khi Chính phủ Trung Hoa Dân quốc ban hành lệnh xoá bỏ những nghi lễ tưởng niệm Khổng Tử kèm theo những khoản dự chi cho những cuộc nghi lễ ấy và chuyển những đền thờ Khổng Tử thành các trường học công, Hồ Chí Minh đã viết bài báo có tên “Khổng Tử”, trong đó khẳng định: “Với việc xoá bỏ những lễ nghi tưởng niệm Khổng Tử, Chính phủ Trung Quốc đã làm mất đi một thể chế cũ và trái với tinh thần dân chủ. Còn những người An Nam chúng ta hãy tự hoàn thiện mình, về mặt tinh thần bằng cách đọc các tác phẩm của Khổng Tử, và về mặt cách mạng thì cần đọc các tác phẩm của Lênin”⁽³⁾.

Năm 1949, trong cuốn sách Hồ Chí Minh truyện, xuất bản bằng tiếng Trung Quốc (Bát Nguyệt thư xã xuất bản, người dịch Trương Niệm Thức), đã ghi một nhận xét của Hồ
Chí Minh:

“Học thuyết Khổng Tử có ưu điểm là sự tu dưỡng đạo đức cá nhân.

Tôn giáo Giêsu có ưu điểm là lòng nhân ái cao cả.

Chủ nghĩa Mác có ưu điểm là phương pháp làm việc biện chứng.

Chủ nghĩa Tôn Dật Tiên có ưu điểm là chính sách của nó phù hợp với điều kiện nước ta.

Khổng Tử, Giêsu, Mác, Tôn Dật Tiên chẳng phải đã có những ưu điểm chung đó sao? Họ đều muốn “mưu hạnh phúc cho loài người, mưu hạnh phúc cho xã hội”. Nếu hôm nay, họ còn sống trên đời này, nếu họ họp lại một chỗ, tôi tin rằng họ nhất định chung sống với nhau rất hoàn mỹ như những người bạn thân thiết.

Tôi cố gắng làm người học trò nhỏ của các vị ấy”⁽⁴⁾.

Một số dẫn chứng như trên cho thấy, Nho giáo được nhận diện trong quan niệm của Hồ Chí Minh: Là Nho giáo thời Tiên Tần, hay là học thuyết Khổng Mạnh; Là một hệ thống tư tưởng, chứ không phải là một tôn giáo; Cốt lõi của Nho giáo là học thuyết về đạo đức, học thuyết về xử lý các mối quan hệ đạo đức cơ bản của xã hội; Nho giáo ra đời trong những điều kiện lịch sử cụ thể, chịu sự chi phối của bối cảnh ra đời, có nhiều ưu điểm, song cũng có cả những hạn chế, và trong đó, nếu nhìn vào cốt lõi của nó (học thuyết về tu dưỡng đạo đức cá nhân), thì ưu điểm là nổi bật, cần kế thừa và phát huy. Những nhà tư tưởng sáng lập ra Nho giáo, ở thời đại của họ, đều xứng đáng là những vĩ nhân, những nhà lý luận cách mạng; Nho giáo đã từng bị các triều đại phong kiến lợi dụng.

Sự nhận diện Nho giáo như trên của Hồ Chí Minh thể hiện quan điểm khoa học, khách quan, công bằng, quan điểm khoan dung văn hoá, cũng như bản lĩnh của nhà tư tưởng trong ứng xử với các di sản tư tưởng văn hoá truyền thống.

Từ cách nhận diện như vậy, Hồ Chí Minh đã chọn lọc, kế thừa, cải biến di sản tư tưởng Nho giáo để làm giàu vốn tri thức văn hoá của bản thân.

Hồ Chí Minh đã khai thác Nho giáo trên ba cấp độ sau:

Thứ nhất, Hồ Chí Minh đã kế thừa, sử dụng nhiều phạm trù, mệnh đề, có giá trị và sức sống của Nho giáo, đồng thời đã bổ sung, phát triển những nội dung mới, phù hợp với thời đại.

Có thể nêu ra một số phạm trù của Nho giáo được Hồ Chí Minh sử dụng như Nhân, Nghĩa, Trí, Dũng, Liêm, Trung, Hiếu, v.v.. Việc Hồ Chí Minh cải tạo các phạm trù của Nho giáo thể hiện rõ nhất ở hai phạm trù Trung và Hiếu. Hồ Chí Minh viết: “Đạo đức, ngày trước thì chỉ trung với vua, hiếu với cha mẹ. Ngày nay, thời đại mới, đạo đức cũng phải mới. Phải trung với nước. Phải hiếu với toàn dân, với đồng bào”⁽⁵⁾. Rõ ràng, ở Hồ Chí Minh, nếu chữ Trung mang một nội hàm hoàn toàn mới, từ Trung với vua trở thành Trung với nước, thì chữ Hiếu lại được mở rộng trên cơ sở phổ quát hoá đạo đức cá nhân, trong đó gốc của Hiếu với Dân phải là Hiếu với cha mẹ.

Những mệnh đề tư tưởng của Nho giáo được Hồ Chí Minh sử dụng nhiều lần như: “Dân vi quý, xã tắc thứ chi, quân vi khinh”; “Phú quý bất năng dâm; Bần tiện bất năng di; Uy vũ bất năng khuất”, “Tiên thiên hạ chi ưu nhi ưu, hậu thiên hạ chi lạc nhi lạc”, v.v..

Những  mệnh đề trên được Hồ Chí Minh tiếp thu, và trong nhiều trường hợp, được Hồ Chí Minh khẳng định chính là những phẩm chất của những người cách mạng, những người cộng sản trong thời đại mới. Điều đó cho thấy, trong quan niệm của Hồ Chí Minh, mặt giá trị, tính thời đại của Nho giáo là rất lớn.

Thứ hai, Hồ Chí Minh đã tiếp thu và thực hành một số nguyên tắc tư duycủa Nho giáo.

Phương pháp tư duy biện chứng của Nho giáo (của Khổng Tử, Mạnh Tử, và đặc biệt là Kinh Dịch) thể hiện rất đậm nét ở Hồ Chí Minh.

Phương pháp tư duy triết học - chính trị của Nho giáo với các nguyên tắc: Coi trọng tính chủ thể của con người; coi trọng giáo dục, đặc biệt là giáo dục đạo đức, coi đức là gốc; từ cải tạo; tự cải tạo con người đi đến cải tạo xã hội, v.v..cũng được Hồ Chí Minh kế thừa, sự dụng một cách nhuần nhuyễn trong tư duy, trong thực tiễn cách mạng. Có thể dẫn ra một số luận điểm của Hồ Chí Minh để chứng minh cho nhận định trên: “Muôn việc thành công hoặc thất bại, đều do cán bộ tốt hoặc kém”⁽⁶⁾; “Khổng Tử nói: “Mình phải chính tâm tu thân” nghĩa là việc gì cũng phải làm kiểu mẫu; có thế mới “trị quốc bình thiên hạ” được. Trị quốc bình thiên hạ đây tức là ta kháng chiến đánh Pháp, kiến quốc xây dựng xã hội chủ nghĩa, bảo vệ hòa bình thế giới. Muốn cải tạo xã hội thì lòng mình phải cải tạo. Nếu lòng mình không cải tạo thì đừng nói đến cải tạo xã hội. Lòng mình còn tham ô, lãng phí, muốn cải tạo xã hội làm sao được”⁽⁷⁾...

Thứ ba, Hồ Chí Minh đã tiếp thu và thực hành triết lý sốngcủa các bậc đại Nho với các nguyên tắc tu nhân, nhập thế, tự nhiệm, dĩ thân vi giáo, v.v.. Có thể dẫn ra một số thí dụ. Hồ Chí Minh nói: “Một tấm gương sống còn có giá trị hơn một trăm bài diễn văn tuyên truyền”⁽⁸⁾. Người nói như vậy và luôn thực hành nguyên tắc này, chẳng hạn việc Hồ Chí Minh luôn nghiêm khắc thực hiện nguyên tắc “tập thể lãnh đạo, cá nhân phụ trách”.

Như vậy, có thể thấy, Hồ Chí Minh đã khai thác di sản tư tưởng của Nho giáo - Nho giáo đã ảnh hưởng đến Hồ Chí Minh một cách sâu sắc, từ những phạm trù, mệnh đề tưtưởng đến phương pháp tư duy; từ tư tưởng, học thuyết đến triết lý sống; từ nhận thức đến thực hành.

2. Quan điểm của Hồ Chí Minh về khai thác di sản tư tưởng của Nho giáo

Thứ nhất, khai thác di sản tư tưởng Nho giáophảitrên cơ sở quán triệt quan điểm duy vật biện chứng về lịch sử.

Vận dụng quan điểm duy vật biện chứng về lịch sử, Hồ Chí Minh quan niệm, bất cứ một hệ thống tư tưởng nào cũng ra đời trong những điều kiện lịch sử cụ thể, chịu sự chi phối, quy định của những điều kiện ấy. Chính vì thế, để lý giải, đánh giá nội dung, giá trị của bất cứ hệ thống tư tưởng nào, cũng cần phải đặt nó vào trong những điều kiện ra đời của nó. Mọi thiên kiến, áp đặt bằng con mắt phi lịch sử với các di sản quá khứ đều là điều không thể chấp nhận được, đều có nguy cơ dẫn đến sai lầm, hoặc tuyệt đối hoá hoặc phủ nhận sạch trơn giá trị của các di sản quá khứ. Nói về học thuyết Mác, Hồ Chí Minh viết: “Mác đã xây dựng học thuyết của mình trên một triết lý nhất định của lịch sử, nhưng lịch sử nào? Lịch sử châu Âu. Mà châu Âu là gì? Đó chưa phải là toàn thể nhân loại”⁽⁹⁾, và vì thế, “Dù sao thì cũng không thể cấm bổ sung “cơ sở lịch sử” của chủ nghĩa Mác bằng cách đưa thêm vào đó những tư liệu mà Mác ở thời mình không thể có được”⁽¹⁰⁾. Đối với Nho giáo, Hồ Chí Minh chỉ rõ: “... cách đây 20 thế kỷ, chưa có chủ nghĩa tư bản và chủ nghĩa đế quốc và các dân tộc chưa bị áp bức như chúng ta ngày nay, cho nên bộ óc Khổng Tử không bao giờ bị khuấy động vì các học thuyết cách mạng”⁽¹¹⁾, và “nếu Khổng Tử sống ở thời đại chúng ta và nếu ông khăng khăng giữ những quan điểm ấy thì ông sẽ trở thành phần tử phản cách mạng. Cũng có khả năng là siêu nhân này chịu thích ứng với hoàn cảnh và nhanh chóng trở thành người kế tục trung thành của Lênin”⁽¹²⁾. Vận dụng quan điểm duy vật biện chứng về lịch sử, Người cũng xem xét các di sản tư tưởng quá khứ trước những yêu cầu mới của thời đại mới, để từ đó kế thừa một cách biện chứng các di sản này.

Thứ hai, khai thác di sản tư tưởng Nho giáophải trên quan điểmvới thái độ trân trọng, kế thừa, phát triểncó chọn lọc.

Hồ Chí Minh đã nêu ra một quan điểm mang tính chỉ dẫn rất toàn diện: “Không phải cái gì cũ cũng bỏ hết, không phải cái gì cũng làm mới. Cái gì cũ mà xấu, thì phải bỏ… Cái gì cũ mà không xấu, nhưng phiền phức thì phải sửa đổi lại cho hợp lý… Cái gì cũmà tốt, thì phải phát triển thêm… Cái gì mớimà hay, thì ta phải làm”⁽¹³⁾.

Quan điểm của ngườivừa chống thái độ tuyệt đối hoá cái “cổ” coi thường cái “kim”, vừa chống thái độ tuyệt đối hoá cái “kim” coi thường cái “cổ”, vì thế có tính khoa học sâu sắc.

Hồ Chí Minh chỉ rõ: “Tuy Khổng Tử là phong kiến và tuy trong học thuyết của Khổng Tử có nhiều điều không đúng,song những điều hay trong đó thì ta nên học”.

Thứ ba, khai thác di sản tư tưởng Nho giáo với thái độ khoan dung trong xem xét, đánh giá, ứng xử với các hệ thống tư tưởng khác nhau.

Không tuyệt đối hoá, không “độc quyền tư tưởng”, thì mới có thể chấp nhận những cái khác khác biệt để trân trọng và tiếp biến. Hồ Chí Minh không chỉ thừa nhận chủ nghĩa Mác có ưu điểm, mà khẳng định học thuyết Khổng Tử, tôn giáo Giêsu, đạo Phật, chủ nghĩa Tam dân của Tôn Trung Sơn, v.v.. đều có ưu điểm, thậm chí là những ưu điểm chung với ưu điểm của chủ nghĩa Mác. Hồ Chí Minh chỉ rõ, không phải chỉ có chủ nghĩa Mác, mà các học thuyết, hệ thống tư tưởng - văn hoá nói trên cũng hướng đến mục tiêu “mưu hạnh phúc cho loài người, mưu hạnh phúc cho xã hội”. Hồ Chí Minh là người ngay từ rất sớm, đã khẳng định tôn giáo chứa đựng những hạt nhân văn hoá - đạo đức có giá trị, v.v..

Có thể thấy rõ, quan điểm khoan dung, bản lĩnh văn hoá kết hợp với tinh thần khoa học của quan điểm duy vật biện chứng, của thái độ trân trọng các di sản quá khứ đã giúp Hồ Chí Minh có khả năng khai thác di sản tư tưởng Nho giáo một cách rất thành công r

________________

Bài đăng trên Tạp chí Lý luận chính trị số 10-2014

(1), (8), (9), (10) Hồ Chí Minh: Toàn tập, t.1, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2011, tr.461, 284, 509-510, 509.

(3), (11), (12) Sđd, t.2, tr.454-455, 563, 562, 563.

(4) Dẫn theo Võ Nguyên Giáp (chủ biên): Tư tưởng Hồ Chí Minh với con đường cách mạng Việt Nam, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2002, tr.51.

(5) Hồ Chí Minh: Toàn tập, t.4, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2011, tr.170.

(6), (13) Sđd, t.5, tr.280, 112-113.

(7) Sđd, t.8, tr.113.

 

PGS, TS Lại Quốc Khánh

Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn

Đại học Quốc gia Hà Nội

(http://lyluanchinhtri.vn/home/index.php/nguyen-cuu-ly-luan/item/1062-ho-chi-minh-voi-van-de-khai-thac-di-san-tu-tuong-nho-giao.html)

Viện Hàn lâm KHXH cần làm rõ việc một Giáo sư “bị đẩy” ra hành lang làm việc (Thời Đại Online)

Viện Hàn lâm KHXH cần làm rõ việc một Giáo sư “bị đẩy” ra hành lang làm việc

07/06/2016 17:14

TĐO - Những ngày qua, cán bộ, nhân viên và nghiên cứu sinh tại Viện Ngôn Ngữ học (thuộc Viện Hàn Lâm khoa học xã hội Việt Nam) xôn xao trước việc Giáo sư Nguyễn Đức Tồn làm việc, hướng dẫn sinh viên, nghiên cứu sinh và tiếp khách ngoài hành lang của Viện.

Giáo sư “bị đẩy” ra hành lang làm việc

Ngày 17/5/2016, ông Nguyễn Văn Hiệp, Viện trưởng Viện Ngôn ngữ học ký Quyết định số 71/QĐ-NNH về việc điều động, bố trí cán bộ. Theo đó, quyết định sẽ luân chuyển ông Nguyễn Đức Tồn, GS.TS (SN 1952) nghiên cứu viên cao cấp, viên chức kéo dài thời gian công tác theo Nghị định số 40/2014/NĐ-CP, thuộc Phòng Biên tập – Trị sự Tạp chí Ngôn ngữ (Viện Ngôn ngữ học), sang nhận công tác tại Trung tâm Phục hồi chức năng ngôn ngữ (TTPHCNNN) kể từ ngày 18/5/2016. 

Điều đáng nói trong Quyết định này là việc luân chuyển Giáo sư Tồn được đưa ra đột ngột, không đúng với tinh thần của Nghị định 40 và quy trình. 

Quyết định điều chuyển công tác đối với Giáo sư Tồn

Sáng 17/5, đồng chí Viện trưởng Viện Ngôn ngữ học gọi ông Tồn lên phòng và tuyên bố sẽ điều chuyển ông ra khỏi Tạp chí Ngôn ngữ. Điều lạ, ông Tồn chỉ nhận được thông báo một cách đột ngột bằng miệng. Chưa đầy 30 phút sau, ông Tồn được trao Quyết định số 71/QĐ-NNH do chính ông Hiệp ký về việc điều động sang TTPHCNNN. Hai ngày sau có thêm quyết định, ông Tồn phải trả phòng làm việc tại Tạp chí Ngôn ngữ để sang TTPHCNNN trong ngày 25/5.

Không đồng thuận với quyết định của Viện trưởng Viện Ngôn ngữ học, ông Tồn đã có đơn khiếu nại đối với Ban chấp hành Công đoàn và Ban Thanh tra nhân dân Viện Ngôn ngữ học, đồng thời đã có báo cáo và đơn đề nghị gửi Chủ tịch Viện Hàn Lâm có ý kiến chỉ đạo. 

Sáng ngày 26/5, khi ông Tồn đến Viện Ngôn ngữ làm việc, tài sản cá nhân của ông không còn trong Phòng Biên tập – Trị sự Tạp chí Ngôn ngữ nữa. 

Cũng từ ngày này, hình ảnh người Giáo sư tận tâm, kê ghế ngoài hành lang làm việc hướng dẫn nghiên cứu sinh, tiếp các đoàn khách khiến không ít người bất bình.

Hình ảnh Giáo sư Tồn ngồi ngoài hành lang làm việc

“Rõ ràng Quyết định của Viện trưởng Viện Ngôn ngữ học đối với tôi mang tính chất cưỡng chế, mệnh lệnh phát xít, mang tính trả thù cá nhân, chứ không phải là quyết định điều động nhân sự theo luật định. Quyết định điều chuyển nhân sự phải dựa trên sự đồng thuận giữa đương sự và các tổ chức hữu quan", ông Tồn bức xúc nói. 

Điều đó cho thấy, trong quá trình công tác, ông Hiệp đã thể hiện sự thiếu hiểu biết về các quy định pháp luật của Nhà nước, các quy chế của Viện Hàn lâm KHXH Việt Nam, không đủ năng lực, có dấu hiệu vi phạm nghiêm trọng Điều lệ Đảng”, ông Tồn đánh giá.

Đã tạm dừng thực hiện quyết định điều chuyển

Ngày 1/6/2016, trao đổi với chúng tôi ông Nguyễn Văn Hiệp, Viện trưởng Viện Ngôn Ngữ học cho biết: “Viện đã nhận được khiếu nại của Giáo sư Nguyễn Đức Tồn về quyết định điều chuyển là không đúng tinh thần của Nghị định số 40/2014/NĐ-CP của Chính Phủ. Tuy nhiên, việc tôi ký quyết định điều chuyển ông Tồn là đúng căn cứ vào điều kiện, tiêu chuẩn về việc bố trí cán bộ của Viện Ngôn ngữ học”.

Trước câu hỏi của phóng viên về việc ông ra quyết định có đúng quy trình không, ông Hiệp thừa nhận: “Tôi không hề thông báo cụ thể nào bằng văn bản liên quan đến việc điều chuyển ông Tồn. Việc ra thông báo chỉ bằng miệng, vì không phải quyết định nào cũng cần thông báo văn bản”. 

Ông Hiện thừa nhận không thông báo bằng văn bản khi điều chuyển GS Tồn

Ông Hiệp cho biết thêm: “Hiện chúng tôi đã thông báo tạm dừng thực hiện quyết định điều chuyển với Giáo sư Tồn, do có nhiều ý kiến và cá nhân đồng chí Tồn có đơn  khiếu nại. Viện Ngôn ngữ học đang chờ chỉ đạo của Viện Hàn Lâm để đưa ra kết luận chính thức về quyết định điều chuyển công tác đối với Giáo sư Tồn.

Ngày 7/6, trao đổi với phóng viên qua điện thoại, ông Nguyễn Quang Thuấn, Chủ tịch Viện Hàn Lâm Khoa học xã hội Việt Nam xác nhận: “Viện Hàn Lâm đã nhận được đơn khiếu nại và tố cáo của GS Tồn về việc Viện trưởng Viện Ngôn ngữ học ra quyết định điều chuyển vị trí công tác sai quy trình; không  đủ năng lực phẩm chất lãnh đạo Viện... Nội dung sự việc phức tạp, Viện đang triển khai kiểm tra làm rõ. 

"Liên quan đến QĐ điều chuyển ông Tồn, đến nay Viện Ngôn ngữ học đã thông báo dừng thực hiện, nhưng cụ thể như thế nào tôi sẽ cho kiểm tra, phản hồi sau”, ông Thuấn khẳng định.

(http://thoidai.com.vn/ban-doc/vien-han-lam-khxh-can-lam-ro-viec-mot-giao-su-bi-day-ra-hanh-lang-lam-viec_t114c30n77)

Hồi âm bài báo: Một PGS “đạo văn” (Tiền Phong)

Giáo dục

10:42 ngày 19 tháng 01 năm 2007

P.V

Hồi âm bài báo: Một PGS “đạo văn”

TP - Tiền phong có đăng bài phản ánh đơn thư của một số nhà nghiên cứu ngôn ngữ, theo đó có 2 công trình khoa học của PGS-TS Nguyễn Đức Tồn, có sự trùng khớp kỳ lạ với các luận án và luận văn công bố trước đó của nhiều nghiên cứu sinh và sinh viên.

Mới đây, chúng tôi đã nhận được hồi âm của PGS-TS Nguyễn Đức Tồn (Tổng Biên tập Tạp chí Ngôn ngữ).

Nội dung chủ yếu trong hồi âm của PGS-TS Nguyễn Đức Tồn như sau:

“Các bài viết của nghiên cứu sinh và sinh viên do tôi hướng dẫn theo tư tưởng khoa học, lý luận và phương pháp nghiên cứu được lấy từ Luận án Phó tiến sĩ của tôi được bảo vệ tại Viện Ngôn ngữ học, Viện Hàn lâm Khoa học Liên Xô năm 1988.

Sau đó, năm 2002 tôi viết chuyên khảo nhằm tổng kết và khái quát hóa một vấn đề lý thuyết chưa từng được ai nghiên cứu ở Việt Nam trước khi tôi bảo vệ luận án của mình. Đó là vấn đề đặc trưng văn hoá - dân tộc của ngôn ngữ và tư duy người Việt...

Khi sử dụng các công trình của NCS và sinh viên do tôi hướng dẫn để viết chuyên khảo, tôi đều có chú nguồn và tác giả rõ ràng... Vì vậy, không thể quy kết tôi là “đạo văn” của học sinh được”.

Từ những lý lẽ trên, PGS.TS Nguyễn Đức Tồn đề nghị được “minh oan”.

Tiếp tục tìm hiểu sự việc, chúng tôi đã xác thực các vấn đề sau đây.

Thứ nhất, tháng 6/1988, ông Nguyễn Đức Tồn đã bảo vệ luận án Phó tiến sĩ với đề tài “Đặc điểm trường từ vựng - ngữ nghĩa các tên gọi bộ phận cơ thể người”, còn đề tài Luận án Phó Tiến sĩ của bà Nguyễn Thúy Khanh là “Đặc điểm trường từ vựng - ngữ nghĩa tên gọi động vật” bảo vệ năm 1996, và đề tài Luận văn tốt nghiệp đại học của bà Cao Thị Thu là “Đặc điểm định danh và ngữ nghĩa trường từ vựng tên gọi thực vật trong tiếng Việt” bảo vệ năm 1995.

Như PGS.TS Nguyễn Đức Tồn tự nhận, ông là người hướng dẫn các bài viết cho nghiên cứu sinh và sinh viên, nhưng tại thời điểm (năm 1995, năm 1996) bà Nguyễn Thúy Khanh và bà Cao Thị Thu bảo vệ các luận án và luận văn của mình, không thấy ông Nguyễn Đức Tồn có phản ứng về việc “ai đạo văn của ai”.

Thiết nghĩ các luận án và luận văn đó được bảo vệ thành công với sự hướng dẫn của chính ông Nguyễn Đức Tồn như ông tự nhận, cũng đã chứng minh được điều này.

Thứ hai, trong số các luận án và luận văn liên quan, chỉ có Luận án Phó tiến sĩ của bà Nguyễn Thúy Khanh là do PGS.TS Nguyễn Đức Tồn hướng dẫn khoa học, còn Luận văn của bà Cao Thị Thu thì cả thầy giáo hướng dẫn và thầy giáo phản biện đều không có tên ông Nguyễn Đức Tồn.

Thứ ba, sau khi tiếp tục đối chiếu các văn bản liên quan, chúng tôi nhận thấy việc báo nêu công trình khoa học của PGS.TS Nguyễn Đức Tồn (xuất bản năm 2002) có sự trùng khớp kỳ lạ các luận án và luận văn của bà Nguyễn Thúy Khanh và bà Cao Thị Thu là hoàn toàn xác thực khi dựa trên nội dung, văn phong, câu chữ, dấu chấm, dấu phẩy... của những văn bản này.

Tuy nhiên, để khách quan chúng tôi đã đặt dấu hỏi chấm trước sự việc đó, còn việc “ai đạo văn của ai” thiết nghĩ sẽ có những cá nhân và tổ chức có trách nhiệm làm rõ.

Bản thân PGS.TS Nguyễn Đức Tồn trong hồi âm của mình cũng đã nói rõ các bài viết của nghiên cứu sinh và sinh viên do ông hướng dẫn theo tư tưởng khoa học, lý luận và phương pháp nghiên cứu được lấy từ Luận án Phó tiến sĩ của ông, chứ PGS.TS Nguyễn Đức Tồn không phản ánh rằng người khác đã dùng lại nguyên xi cả nội dung và văn phong công trình khoa học mà ông là tác giả.

Thứ tư, về việc phần lớn nội dung và văn phong bài “Dạy từ láy cho học sinh trung học cơ sở” của tác giả Nguyễn Thị Thanh Hà, đã được PGS-TS Nguyễn Đức Tồn đưa vào cuốn sách “Những vấn đề dạy và học trong nhà trường, Phương pháp dạy và học tiếng Việt ở bậc trung học cơ sở”, (NXB Đại học Quốc gia Hà Nội, tháng 5/2001) của mình, với chú thích “Bài viết có sự cộng tác của Nguyễn Thị Thanh Hà, nghiên cứu sinh Viện Ngôn ngữ học”.

Thực tế, trên Tạp chí Ngôn ngữ, số 2, năm 2001, tác giả Nguyễn Thị Thanh Hà hoàn toàn không ký chung tên với ông Nguyễn Đức Tồn khi công bố bài viết của mình.

Mới đây, một cơ quan ngôn luận đã dẫn lời của GS.TSKH Trần Ngọc Thêm về vấn đề này như sau: “Về tư tưởng và đạo đức, tác giả Nguyễn Đức Tồn hoàn toàn trong sáng và không có tà ý “đạo văn”.

Song về phương pháp, ông (vào thời điểm ấy) đã hiểu sai về cách thức sử dụng tài liệu của học trò nên đã đưa nguyên khối những trang luận án của học trò vào sách mình...”.

Phải chăng đây là bản chất của vấn đề?
(http://www.tienphong.vn/giao-duc/hoi-am-bai-bao-mot-pgs-dao-van-73474.tpo)

Một PGS “đạo văn” nghiên cứu sinh và sinh viên? (Tiền Phong)

Một PGS “đạo văn” nghiên cứu sinh và sinh viên?

07:12 AM ngày 22 tháng 12 năm 2006

TP - Theo phản ánh của một số nhà nghiên cứu ngôn ngữ, có 2 công trình khoa học của PGS-TS Nguyễn Đức Tồn (Tổng Biên tập Tạp chí Ngôn ngữ) xuất bản trong những năm gần đây, có sự trùng khớp kỳ lạ với các luận án và luận văn công bố trước đó.

(Ảnh minh họa)

Trên Tạp chí Ngôn ngữ số 2 năm 2001, có bài “Dạy từ láy cho học sinh trung học cơ sở” của Thạc sỹ Nguyễn Thị Thanh Hà.

Không hiểu sao, cuốn sách “Những vấn đề dạy và học trong nhà trường, Phương pháp dạy và học tiếng Việt ở bậc trung học cơ sở”, (NXB Đại học Quốc gia Hà Nội, tháng 5/2001) của tác giả PGS.TS Nguyễn Đức Tồn lại “bê” nguyên xi bài báo của Thạc sĩ Hà vào (chỉ thay đổi tí chút ở đầu đề) rồi chú thích “Bài viết có sự cộng tác của Nguyễn Thị Thanh Hà, nghiên cứu sinh Viện Ngôn ngữ học”.

Trong khi, bài báo của Thạc sĩ Nguyễn Thị Thanh Hà được công bố trước khi cuốn sách của PGS-TS Tồn ra đời, lại không hề ghi tên ông này.

Phải chăng, PGS.TS Nguyễn Đức Tồn là Tổng Biên tập Tạp chí Ngôn ngữ, nơi đăng bài của thạc sĩ Hà nên có quyền lấy bài người khác đưa vào sách của mình và biến tác giả của nó thành một “kẻ ăn theo” bằng dòng chữ “có sự cộng tác”?

Một cuốn sách khác của PGS-TS Nguyễn Đức Tồn có tên: “Tìm hiểu đặc trưng văn hóa - dân tộc của ngôn ngữ và tư duy ở người Việt - Trong sự so sánh với những dân tộc khác” (NXB Đại học Quốc gia Hà Nội, năm 2002), khi so sánh với Luận án Phó tiến sĩ khoa học Ngữ văn của tác giả Nguyễn Thúy Khanh đề tài: “Đặc điểm trường từ vựng ngữ nghĩa tên gọi động vật”, bảo vệ năm 1996 tại Viện Ngôn ngữ học (Luận án này ông Nguyễn Đức Tồn là người hướng dẫn khoa học), chúng tôi nhận thấy gần như toàn bộ nội dung chính Luận án của tác giả Nguyễn Thúy Khanh đã trùng với nội dung cuốn sách của ông Nguyễn Đức Tồn.

Thật bất ngờ là ngoài phần mở đầu và tài liệu tham khảo, luận án Phó tiến sĩ của tác giả Nguyễn Thúy Khanh có 96 trang chính, thì có tới 82 trang trùng với sách ông Nguyễn Đức Tồn. Đáng nói là, phần lớn số trang trùng nhau đều chính xác đến từng dấu chấm, dấu phẩy.

Vì Luận án của tác giả Nguyễn Thúy Khanh được công bố trước khi cuốn sách của ông Nguyễn Đức Tồn xuất bản, hơn nữa khi làm luận án khoa học người thực hiện phải cam kết “đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi, không có sự trùng lặp, sao chép từ bất kỳ một đề tài luận án hay công trình nghiên cứu khoa học nào của các tác giả khác”, cho nên người đọc hoàn toàn có thể đặt câu hỏi: Phải chăng PGS-TS Nguyễn Đức Tồn đã “mượn” của nghiên cứu sinh?

Chưa dừng tại đó, gần đây nhiều cán bộ Viện Ngôn ngữ học còn cho biết, trong cuốn sách vừa kể của ông Nguyễn Đức Tồn, còn có nhiều đoạn trùng khớp với luận văn tốt nghiệp đại học có nhan đề: “Đặc điểm định danh và ngữ nghĩa trường từ vựng tên gọi thực vật trong tiếng Việt” của tác giả Cao Thị Thu, chuyên ngành Ngôn ngữ học, khóa 36, niên khóa 1991-1995 thuộc trường đại học Tổng hợp Hà Nội.

Ngoài phần mở đầu (5 trang) và tài liệu tham khảo (2 trang), luận văn của tác giả Cao Thị Thu có 3 chương (74 trang) thì chương thứ hai (từ trang 20 đến trang 49) bao gồm kết quả nghiên cứu như: tư liệu, bảng biểu thống kê, ý tưởng khoa học và nhiều trang nhiều đoạn, được in nguyên xi trong sách của PGS.TS Nguyễn Đức Tồn (chẳng hạn các trang 41,42,43 luận văn giống với các trang 144, 145, 146, 147... trong sách của ông Nguyễn Đức Tồn...).

Riêng chương ba của Luận văn (từ trang 50 đến trang 75) thì xuất hiện gần như nguyên bản vào chương thứ tám trong sách của ông Nguyễn Đức Tồn (từ trang 235 đến trang 264).

Chỉ một cuốn sách của PGS.TS Nguyễn Đức Tồn (Tìm hiểu đặc trưng văn hóa- dân tộc của ngôn ngữ và tư duy ở người Việt - Trong sự so sánh với những dân tộc khác), đã thấy có hơn một nửa trùng với các luận án và luận văn công bố trước đó của nghiên cứu sinh, sinh viên (6/11 chương). Thật khó lý giải với “công trình khoa học” của một vị PGS.TS ?!
(http://www.tienphong.vn/Print.aspx?id=70632)

Luận cứ khoa học của việc xây dựng Luật ngôn ngữ ở Việt Nam

Tên đề tài: Luận cứ khoa học của việc xây dựng Luật ngôn ngữ ở Việt Nam
Cấp quản lý: Đề tài KH cấp Bộ
Chủ nhiệm đề tài: Nguyễn Đức Tồn
Cơ quan chủ quản: Viện Khoa học xã hội Việt Nam
Cơ quan thực hiện: Viện Ngôn ngữ học
Thời gian thực hiện: 01/01/2011 - 01/01/2012
Chủ đề: Ngôn ngữ học, Luật ngôn ngữ, Tiếng dân tộc
Nơi lưu giữ tài liệu: Chủ nhiệm chương trình

Giới thiệu đề tài:

    Chương trình nghiên cứu khoa học cấp Bộ, chủ nhiệm chương trình GS.TS. Nguyễn Đức Tồn. Chương trình gồm có 9 đề tài, đó là:

TT	Tên đề tài	Cơ quan thực hiện	Chủ nhiệm đề tài
1	2	3	4
1	Những vấn đề lí thuyết và thực tiễn đối với việc xây dựng Luật ngôn ngữ ở Việt Nam	Viện Ngôn ngữ học	GS.TS. Nguyễn Văn Khang
2	Nghiên cứu, khảo sát thuật ngữ tiếng Việt phục vụ cho việc xây dựng Luật ngôn ngữ ở Việt Nam	Viện Ngôn ngữ học	GS.TS. Nguyễn Đức Tồn
3	Nghiên cứu, khảo sát ngôn ngữ hành chính tiếng Việt phục vụ cho việc xây dựng Luật ngôn ngữ ở Việt Nam	Viện Ngôn ngữ học	TS. Vũ Thị Sao Chi
4	Nghiên cứu, khảo sát ngôn ngữ trên phát thanh truyền hình phục vụ cho việc xây dựng Luật ngôn ngữ ở Việt Nam	Viện Ngôn ngữ học	PGS.TS. Vũ Kim Bảng
5	Nghiên cứu, khảo sát ngôn ngữ báo viết và báo điện tử phục vụ cho việc xây dựng Luật ngôn ngữ ở Việt Nam	Viện Ngôn ngữ học	TS.  Phạm Tất Thắng
6	Nghiên cứu ngôn ngữ quảng cáo phục vụ cho việc xây dựng Luật ngôn ngữ ở Việt Nam	Viện Ngôn ngữ học	TS. Mai Xuân Huy
7	Nghiên cứu, khảo sát tình hình ngôn ngữ khiếm thính ở Việt Nam: Thực trạng và đề xuất giải pháp	Viện Ngôn ngữ học	TS. Đỗ Thị Hiên
8	Nghiên cứu, khảo sát tình hình sử dụng ngoại ngữ ở Việt Nam phục vụ cho việc xây dựng Luật ngôn ngữ ở Việt Nam	Viện Ngôn ngữ học	PGS.TS. Vũ Thị Thanh Hương
9	Vấn đề giáo dục tiếng mẹ đẻ đối với cư dân sử dụng các ngôn ngữ nhóm Chăm ở Việt Nam hiện nay	Viện Ngôn ngữ học	PGS. TS. Đoàn Văn Phúc

Và 01 nhiệm vụ trọng điểm: Nghiên cứu, khảo sát thái độ ngôn ngữ của đồng bào dân tộc thiểu số đối với tiếng nói chữ viết dân tộc sử dụng trong giáo dục và trên sóng phát thanh truyền hình phục vụ cho việc xây dựng Luật ngôn ngữ ở Việt Nam, do GS.TS. Nguyễn Văn Khang & TS. Bùi Thị Minh Yến chủ nhiệm.

(http://vnctongiao.vass.gov.vn/noidung/nghiencuukhoahoc/Lists/nghiencuukhoahoc/View_Detail.aspx?iDCapCoQuan=47&ItemID=1478)

GS.TS NGUYỄN ĐỨC TỒN (Viện Ngôn Ngữ Học)

Cán bộ cơ hữu của Viện có trình độ tiến sĩ: GS.TS NGUYỄN ĐỨC TỒN Cập nhật: 20/10/2009 - 4:36:35 PM

Cán bộ cơ hữu của Viện có trình độ tiến sĩ:                                                                       GS.TS NGUYỄN ĐỨC TỒN              Tổng biên tập Tạp chí Ngôn ngữ                    Công tác tại Viện Ngôn ngữ học năm 1976 đến nay Bút danh: Nguyễn Đức Tồn, Đức Nguyễn,      Bình Thành, Lan Hương Năm sinh: 1952, tại Giao Thuỷ, Nam Định Điện thoại: CQ: (04)37674579                                   DĐ: 0913236052 Email: ductontbt@vnn.vn A. Quá trình đào tạo:  - Cử nhân (1976): tốt nghiệp Khoa Ngữ văn, Đại học Tổng hợp Hà Nội - Tiến sĩ (năm1988): bảo vệ luận án tại Viện Ngôn ngữ học, Viện Hàn lâm Khoa học Liên Xô - Phó giáo sư (năm 1996) - Lí luận chính trị: Tốt nghiệp cao cấp lí luận chính trị, Học viện Chính trị-Hành chính Quốc gia  Hồ Chí Minh (năm 2001) - Nghiên cứu viên cao cấp (năm 2003) - Được công nhận đạt tiêu chuẩn chức danh Giáo sư năm 2009, được bổ nhiệm chức danh Giáo sư tháng 5 năm 2010.            Quá trình hoạt động:     Giữ các chức vụ: - Phó Chủ tịch, Chủ tịch Công đoàn Viện Khoa học xã hội Việt Nam (từ 1996 đến 2006) - Uỷ viên Ban chấp hành Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam (từ 11 / 1998 đến 11 / 2008) - Phó trưởng Phòng Từ điển học(3/1992 đến 1/1997) - Phó Tổng biên tập Tạp chí Ngôn ngữ ( 2/1997 đến 8/1999); Tổng biên tập Tạp chí Ngôn ngữ (từ 9/1999 đến nay) - Từ1/8/2008 đến 11/2012 kiêm Viện trưởng Viện Ngôn ngữ học và Giám đốc Trung tâm Phục hồi chức năng ngôn ngữ  - Trưởng khoa  Khoa Ngôn ngữ học, Học viện Khoa học xã hội.      Khen thưởng:      Bằng khen của Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam và Chủ tịch Viện Khoa học Xã hội Việt Nam     Huy chương “Vì sự nghiệp Khoa học và Công nghệ”     Kỷ niệm chương“Vì sự nghiệp Khoa học xã hội và Nhân văn”, Kỷ niệm chương "Vì sự nghiệp thi đua - Khen thưởng"  và Kỷ niệm chương"Vì sự nghiệp xây dựng tổ chức công đoàn" .     Huân chương Lao động hạng Nhì (7/2010).  C. Tham gia đào tạo sau đại học:     Tham gia giảng dạy tại các cơ sở: + Viện Ngôn ngữ học + Khoa Ngôn ngữ học, Trường ĐHKHXH&NV, ĐHQG Hà Nội + Khoa Ngữ văn, Trường ĐHSP Hà Nội + Khoa Ngữ văn, Trường ĐHSP Thái Nguyên + Khoa Ngữ văn, Trường Đại học Vinh + Khoa Ngữ văn, Trường Đại học Hải Phòng + Khoa Khoa học Xã hội, Trường Đại học Hồng Đức Thanh Hoá + Khoa Ngữ văn, Đại học Khoa học Huế.     - Đã hướng dẫn thành công nhiều thạc sĩ     - Đã hướng dẫn thành công 06 tiến sĩ: 1. Nguyễn Thuý Khanh, Đặc điểm trường từ vựng-ngữ nghĩa tên gọi động vật (trên tư liệu đối chiếu tiếng Việt với tiếng Nga),1996 2. Nguyễn Thị Thanh Nga, Về những từ ngữ mang sắc thái khẩu ngữ trong tiếng Việt, 2001 3. Phạm Đăng Bình, Hiện tượng giao thoa qua lỗi dùng từ, đặt câu của người Việt học tiếng Anh, 2003 4. Nguyễn Phương Chi, Một số đặc điểm ngôn ngữ-văn hoá ứng xử của hành vi từ chối trong tiếng Việt(có sự đối chiếu với tiếng  Anh), 2004 5. Vũ Thị Sao Chi, Nhịp điệu trong văn chính luận Hồ Chí Minh trên nền nhịp điệu thơ văn Việt Nam, 2009 6. Vũ Thị Nga, Khảo sát hành vi rào đón trong giao tiếp tiếng Việt, 2010 - Hiện đang tiếp tục hướng dẫn học viên cao học, nghiên cứu sinh. D. Các công trình khoa học đã công bố     * Định hướng khoa học:    - Ngôn ngữ học tâm lí và lí thuyết giao tiếp    - Từ vựng-ngữ nghĩa    * Một số sách, chuyên khảo, giáo trình,...cơ bản:  1. Ngôn ngữ đài phát thanh : Giáo trình / Nguyễn Đức Tồn, Hà Quang Năng. - H. : Cục phát thanh, 1977. - 38tr. 2. Những vấn đề dạy và học tiếng Việt trong nhà trường : Phương pháp dạy và học tiếng Việt ở bậc trung học cơ sở / Nguyễn Đức Tồn. - H. : ĐHQG Hà Nội, 2001. - 323tr ; 19cm. 3. Tìm hiểu đặc trưng văn hoá-dân tộc của ngôn ngữ và tư duy ở người Việt (trong sự so sánh với những dân tộc khác) / Nguyễn Đức Tồn. - H. : ĐHQG Hà Nội, 2002. - 390tr. ; 21cm. 4.Mấy vấn đề lí luận và phương pháp dạy-học từ ngữ tiếng Việt trong nhà trường / Nguyễn Đức Tồn. - H. : ĐHQG Hà Nội, 2003. - 247tr ; 21cm. 5. Từ đồng nghĩa tiếng Việt/ Nguyễn Đức Tồn. – H. : Khoa học Xã hội, 2006, - 338 tr., 21 cm. 6. Đặc trưng văn hoá - dân tộc của ngôn ngữ và tư duy / Nguyễn Đức Tồn. – H. : Khoa học Xã hội, 2008, - 588 tr., 21 cm. 7. Từ điển giáo khoa tiếng Việt Tiểu học / Nguyễn Như Ý (chủ biên), Đào Thản, Nguyễn Đức Tồn. - H. : Giáo dục, 1994. - 300tr ; 21cm; (Tái bản 1995, 1997, 1998, 2000, 2002). 8. Sổ tay từ ngữ Hán-Việt: bậc tiểu học / Nguyễn Thiện Giáp (chủ biên), Nguyễn Đức Tồn, Vũ Đức Nghiệu. - H. : Thế giới, 1999. - 312tr ; 21cm.  9.Đặc trưng văn hoá - dân tộc của ngôn ngữ và tư duy(Tái bản có chỉnh lý và bổ sung) / Nguyễn Đức Tồn. – H. : Từ điển Bách khoa, 2010, - 635 tr., 21 cm.*Toàn bộ các công trình khoa học đã công bố:  1. Ngôn ngữ đài phát thanh : Giáo trình / Nguyễn Đức Tồn, Hà Quang Năng. - H. : Cục phát thanh, 1977. - 38tr. 2. Thủ pháp nhận diện các từ ngữ Hán-Việt : BCKH / Nguyễn Đức Tồn // HNKH cán bộ trẻ lần thứ nhất. - H.: Viện Ngôn ngữ học. - 1979. 3. Những con đường hình thành từ đa nghĩa : BCKH / Nguyễn Đức Tồn // HNKH cán bộ trẻ lần thứ hai. - H.: Viện Ngôn ngữ học. - 1980. 4. Bổ sung căn cứ tách nghĩa từ đa nghĩa : BCKH / Nguyễn Đức Tồn // Kỉ yếu HNKH ‘Những vấn đề ngôn ngữ học’. - H. - 1981. - tr.: 82-84. 5. Vấn đề giải thích ý nghĩa của từ trong tiếng Việt để dạy cho người nước ngoài : BCKH / Nguyễn Đức Tồn // Kỉ yếu HNKH lần thứ 12. - H. : ĐHTH, 1981. - tr.: 47-48. 6. Vấn đề sử dụng từ ngữ trong đài phát thanh : BCKH tại Hội nghị ngôn ngữ học toàn quốc, 1979 / Nguyễn Đức Tồn // Giữ gìn sự trong sáng của tiếng Việt về mặt từ ngữ. T.1. - H. : KHXH, 1981. - tr.: 237-244. 7. Nhận xét về từ vựng-ngữ nghĩa trong sách giáo khoa Trích giảng văn học cấp II / Nguyễn Đức Tồn // Những vấn đề ngôn ngữ sách giáo khoa. T.2. - H. : Giáo dục, 1983. - tr.: 108-116. 8. Nhận xét về từ vựng trong sách ’Tập đọc’ lớp 4 / Nguyễn Đức Tồn // Những vấn đề ngôn ngữ sách giáo khoa. T.2. - H. : Giáo dục, 1983. - tr.: 7-26. 9. Đặc điểm trường từ vựng ngữ nghĩa tên gọi bộ phận cơ thể người (trên tư liệu tiếng Việt và tiếng Nga) : Luận án Phó tiến sĩ khoa học ngữ văn / Nguyễn Đức Tồn. - M. : Viện Ngôn ngữ học-Viện HLKH Liên Xô, 1988. (Bằng tiếng Nga) 10. Đặc điểm văn hoá dân tộc cách biểu thị thế giới tinh thần của con người : BCKH / Nguyễn Đức Tồn, Lý Toàn Thắng // Hội thảo toàn liên bang lần thứ IX về ngôn ngữ học tâm lí và lí thuyết giao tiếp-ý thức ngôn ngữ. - 1988. - tr.: 126-127. (Bằng tiếng Nga). 11. Thực nghiệm liên tưởng có định hướng như một phương tiện nghiên cứu đặc điểm văn hoá dân tộc của tư duy ngôn ngữ người Việt / Nguyễn Đức Tồn, Lý Toàn Thắng // Ngôn ngữ: Các bình diện văn hoá dân tộc và ngữ dụng học (tuyển tập các công trình khoa học). - M. : Dnepropetrovsk, 1988. - tr.: 56-64. (Bằng tiếng Nga). 12. Đặc điểm liên tưởng phụ thuộc vào giới tính của người nói / Nguyễn Đức Tồn // Cái mới trong việc nghiên cứu tiếng Việt và các ngôn ngữ khác của Đông Nam Á. - H. : Khoa học, 1989. - tr.: 156-159. (Bằng tiếng Nga). 13. Ngữ nghĩa các từ chỉ bộ phận cơ thể người trong tiếng Việt và tiếng Nga / Nguyễn Đức Tồn // Ngôn ngữ. - 1989. - số 4. - tr.: 18-25. 14. Chiến lược liên tưởng-so sánh trong giao tiếp của người Việt Nam / Nguyễn Đức Tồn // Ngôn ngữ. - 1990. - số 3. - tr.: 14-18. 15. Nghiên cứu đặc trưng văn hóa-dân tộc qua ngôn ngữ và tư duy ngôn ngữ / Nguyễn Đức Tồn // Việt Nam: Những vấn đề ngôn ngữ và văn hoá. - H. : Hội Ngôn ngữ học Việt Nam-ĐH Ngoại ngữ Hà Nội, 1993. - tr.: 17-21. 16. Về ngôn ngữ trong quảng cáo / Trần Đình Vĩnh, Nguyễn Đức Tồn // Ngôn ngữ. - 1993. - số 1. - tr.: 39-46. 17. Đặc trưng dân tộc của tư duy ngôn ngữ qua hiện tượng từ đồng nghĩa : (Trên tư liệu tên gọi bộ phận cơ thể người trong tiếng Việt và tiếng Nga) / Nguyễn Đức Tồn // Ngôn ngữ. - 1993. - số 3. - tr.: 20-24. 18. Đặc điểm danh học và ngữ nghĩa của nhóm từ ngữ chỉ ’sự kết thúc cuộc đời của con người’ / Nguyễn Đức Tồn, Huỳnh Thanh Trà // Ngôn ngữ. - 1994. - số 3. - tr.: 53-60. 19. Tên gọi bộ phận cơ thể trong tiếng Việt với việc biểu trưng tâm lí-tình cảm / Nguyễn Đức Tồn // Văn hoá dân gian. - 1994. - số 3. - tr.: 60-65. 20. Từ điển giáo khoa tiếng Việt Tiểu học / Nguyễn Như Ý (chủ biên), Đào Thản, Nguyễn Đức Tồn. - H. : Giáo dục, 1994. - 300tr ; 21cm; (Tái bản 1995, 1997, 1998, 2000, 2002). 21. Phương pháp xác lập và cấu trúc dãy đồng nghĩa trong biên soạn từ điển đồng nghĩa tiếng Việt / Nguyễn Đức Tồn // Ngôn ngữ. - 1996. - số 4. - tr.: 26-34. 22. Dạy tiếng Việt cho người nước ngoài là dạy cách tư duy ngôn ngữ của người Việt / Nguyễn Đức Tồn // Tiếng Việt và việc dạy tiếng Việt cho người nước ngoài. - H. : ĐHQG Hà Nội, 1997. - tr.: 303-309. 23. Phương pháp giải thích và tìm sự khu biệt ngữ nghĩa các từ đồng nghĩa / Nguyễn Đức Tồn // Ngôn ngữ. - 1997. - số 2. - tr.: 56-63. 24. Từ đặc trưng dân tộc của định danh nhìn nhận lại nguyên lý võ đoán của kí hiệu ngôn ngữ / Nguyễn Đức Tồn // Ngôn ngữ. - 1997. - số 4. - tr.: 1-9. 25. Tìm hiểu đặc trưng văn hoá-dân tộc của tên gọi dân gian / Nguyễn Đức Tồn // Văn hoá dân gian. - 1997. - số 4. - tr.: 75-83. 26. Tư duy ngôn ngữ của người Việt / Nguyễn Đức Tồn // Tâm lí học. - 1997. - số 4. - tr.: 29-33. 27. Vấn đề phân tích và cảm thụ tác phẩm văn học trong nhà trường từ cách nhìn của lí thuyết giao tiếp và lí thuyết hoạt động lời nói / Nguyễn Đức Tồn // Tiếng Việt trong trường học. T.3. - H. : KHXH, 1997. - tr.: 279-323. 28. Về phương pháp biên soạn từ điển đồng nghĩa tiếng Việt / Nguyễn Đức Tồn // Một số vấn đề từ điển học. - H. : KHXH, 1997. - tr.: 228-267. 29. Về các từ đồng nghĩa ’cho’, ’biếu’, ’tặng’ / Nguyễn Đức Tồn // Ngôn ngữ. - 1998. - số 2. - tr.: 53-57. 30. Vấn đề dạy từ đồng nghĩa ở trường trung học cơ sở / Nguyễn Đức Tồn // Ngôn ngữ. - 1998. - số 4. - tr.: 1-12. 31. Suy nghĩ qua một hiện tượng chuyển âm cấu tạo từ trong tiếng Việt: ’lui’ và ’lùi’ / Nguyễn Đức Tồn // Ngôn ngữ. - 1999. - số 3. - tr.: 24-30. 32. Đọc sách: ’Từ điển tiếng địa phương Nghệ Tĩnh’: (Nguyễn Nhã Bản chủ biên) / Đức Nguyễn // Ngôn ngữ. - 1999. - số 8. - tr.: 75-77. 33. Hoạt động ngôn ngữ phát thanh và truyền hình từ cách nhìn của tâm lí ngôn ngữ học / Nguyễn Đức Tồn // Ngôn ngữ. - 1999. - số 9. - tr.: 8-17. 34. Tạp chí ’Ngôn ngữ’: Ba mươi năm phát triển cùng với ngành ngôn ngữ học nước nhà / Nguyễn Đức Tồn, Lê Xuân Thại // Ngôn ngữ. - 1999. - số 9. - tr.: 1-7. 35. Sổ tay từ ngữ Hán-Việt: bậc tiểu học / Nguyễn Thiện Giáp (chủ biên), Nguyễn Đức Tồn, Vũ Đức Nghiệu. - H. : Thế giới, 1999. - 312tr ; 21cm. 36. Cảnh huống và chính sách ngôn ngữ ở liên bang Nga / Nguyễn Đức Tồn // Ngôn ngữ. - 2000. - số 1. - tr.: 9-18; số 2. - tr.: 6-15. 37. Về hệ phương pháp dạy nghĩa của từ cho học sinh trung học cơ sở / Đức Nguyễn // Ngôn ngữ. - 2000. - số 1. - tr.: 67-76. 38. Về một cách xưng hô của học sinh đối với thầy giáo / Đức Nguyễn // Ngôn ngữ. - 2000. - số 3. - tr.: 72-74. 39. Thủ pháp nhận diện và phân biệt từ láy với từ ghép có hình thức ngữ âm giống từ láy / Nguyễn Thị Thanh Hà, Lan Hương // Ngôn ngữ. - 2000. - số 7. - tr.: 56-61. 40. Vấn đề dạy và học từ ngữ trong sách giáo khoa tiếng Việt trung học cơ sở / Nguyễn Đức Tồn // Ngôn ngữ. - 2000. - số 11. - tr.: 1-13. 41. Để giúp thêm cho việc dạy và học bài: ’Từ nhiều nghĩa’ ở lớp 6 / Đức Nguyễn // Ngôn ngữ. - 2001. - số 1. - tr.: 69-73. 42. Cách nhận diện và phân biệt từ thuần Việt với từ Hán Việt / Nguyễn Đức Tồn // Ngôn ngữ. - 2001. - số 2. - tr.: 45-50. 43. Dạy từ trái nghĩa cho học sinh trung học cơ sở / Nguyễn Thị Kim Dung, Lan Hương // Ngôn ngữ. - 2001. - số 3. - tr.: 57-61. 44. Các tên gọi kiểu ’Bộ trưởng Bộ ngoại giao’ và ’Bộ trưởng ngoại giao’ có gì khác nhau / Đức Nguyễn // Ngôn ngữ. - 2001. - số 6. - tr.: 52-53. 45. Làm thế nào để xác định được thành tố chính, thành tố phụ trong từ ghép chính phụ / Đức Nguyễn // Ngôn ngữ. - 2001. - số 8. - tr.: 77 - 78. 46. Về bản chất của mối liên hệ giữa các ý nghĩa trong một từ đa nghĩa / Đức Nguyễn // Ngôn ngữ. - 2001. - số 15. - tr.: 60-61. 47. Những vấn đề dạy và học tiếng Việt trong nhà trường : Phương pháp dạy và học tiếng Việt ở bậc trung học cơ sở / Nguyễn Đức Tồn. - H. : ĐHQG Hà Nội, 2001. - 323tr ; 19cm. 48. Thủ pháp giúp học sinh phân biệt để nói và viết cho đúng ’nên’ hay ’lên’? / Đức Nguyễn // Ngôn ngữ. - 2002. - số 2. - tr.: 78-80. 49. Thử đề xuất phương pháp xác định mức độ gần gũi về tư duy ngôn ngữ giữa các dân tộc / Nguyễn Đức Tồn // Ngôn ngữ. - 2002. - số 5. - tr.: 1-9. 50. Để giúp thêm cho việc dạy và học về ’từ đồng âm’ ở lớp 6 / Đức Nguyễn // Ngôn ngữ. - 2002. - số 7. - tr.: 75-79. 51. Tìm hiểu đặc trưng văn hoá-dân tộc của ngôn ngữ và tư duy ở người Việt (trong sự so sánh với những dân tộc khác) / Nguyễn Đức Tồn. - H. : ĐHQG Hà Nội, 2002. - 390tr. ; 21cm. 52. Về những hậu quả do nhầm lẫn hai bình diện nhận thức và bản thể trong nghiên cứu ngôn ngữ học (liên hệ với vấn đề chuẩn hoá từ vựng): BCKH / Nguyễn Đức Tồn // Hội thảo khoa học ’Bảo vệ và phát triển tiếng Việt trong thời kì công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước’. - Tp.HCM. - 2002. - ngày 28/12. - tr.: 347-351. 53. Mấy vấn đề lí luận và phương pháp dạy-học từ ngữ tiếng Việt trong nhà trường / Nguyễn Đức Tồn. - H. : ĐHQG Hà Nội, 2003. - 247tr ; 21cm. 54. Tạp chí Ngôn ngữ với công cuộc giữ gìn sự trong sáng của tiếng Việt / Nguyễn Đức Tồn // Ngôn ngữ. - 2003. - số 7. - tr.: 1-10. 55. Cần phân biệt hai bình diện nhận thức và bản thể trong nghiên cứu ngôn ngữ học / Nguyễn Đức Tồn // Ngôn ngữ.-2003.- số 11, - tr.: 8-13. 56. Những cuộc đời – Những trang thơ / Nguyễn Đức Tồn (chủ biên), H. : Khoa học Xã hội, - 2003, 614 tr., 21cm. 57. Đọc sách:“Đặc điểm cấu tạo thuật ngữ thương mại Nhật – Việt”, một cuốn sách có giá trị trong lĩnh vực nghiên cứu thuật ngữ ở Việt Nam / Đức Nguyễn// Ngôn ngữ.-2004.- số 10, - tr.:78-79. 57. Đặc trưng văn hoá - dân tộc của ngôn ngữ và tư duy – Một hướng nghiên cứu của tâm lí – ngôn ngữ học tộc người // Việt ngữ học dưới ánh sáng các lý thuyết hiện đại, (đồng tác giả), Nxb Khoa học Xã hội, Hà Nội, 2005. 58. Đọc sách : Giáo trình lịch sử tiếng Việt (sơ thảo) (Tác giả:Trần Trí Dõi,NXB ĐHQG, H., 2005, 267 tr.) / Đức Nguyễn // Ngôn ngữ.-2005. - số 8, tr. :79 – 80. 59. Thủ pháp phân biệt để viết đúng chính tả một số chữ khó thường bị sai / Lan Hương // Ngôn ngữ.-2005.- số 3, tr. :51 - 52. 60. Đọc sách : Lược sử Việt ngữ học (Tập một) ( Chủ biên:GS.TS Nguyễn Thiện Giáp, NXB GD, H., 2005, 430 tr.) / Lan Hương // Ngôn ngữ.-2005.- số 7, - tr :79 - 80. 61. Vấn đề dạy từ đồng nghĩa trong nhà trường hiện nay/ Nguyễn Đức Tồn // Ngôn ngữ.-2005.- số 12, - tr.: 43 - 53. 62. Vấn đề dạy và khả năng nhận diện của học sinh về cấu tạo, nguồn gốc và ý nghĩa của từ trong nhà trường hiện nay/ Nguyễn Đức Tồn // Ngôn ngữ.-2006.- số 3, - tr.:52 - 66. 63. Vấn đề dạy và học từ đa nghĩa và từ đồng âm trong nhà trường hiện nay / Nguyễn Đức Tồn, Hà Quang Năng// Ngôn ngữ.-2006.- số 7, - tr.:73 – 80; số 8, tr.:68 - 76. 64. Từ đồng nghĩa tiếng Việt/ Nguyễn Đức Tồn. – H. : Khoa học Xã hội, 2006, - 338 tr., 21 cm. 65. Hiện tượng biến thể và đồng nghĩa của thành ngữ tiếng Việt / Nguyễn Đức Tồn, Nguyễn Thị Minh Phượng // Ngôn ngữ.-2007.- số 3, tr.: 1 – 11. 66. Đọc sách: Những lĩnh vực ứng dụng của Việt ngữ học ( Nguyễn Thiện Giáp, Nxb ĐHQG Hà Nội,2006,300tr.) / Lan Hương // Ngôn ngữ.-2006.- số 5, tr.:75 – 79. 67. Phương pháp tính mức độ gần gũi về tư duy ngôn ngữ (giữa các dân tộc, giữa nam và nữ giới)/ Nguyễn Đức Tồn // Tạp chí Khoa học Xã hội Việt Nam, - 2007, số 5(24), - tr.: 85 - 92. 68. Vấn đề dạy từ địa phương cho học sinh THCS / Nguyễn Đức Tồn, Văn Tú Anh // Ngôn ngữ.-2007.- số 6, tr.: 51- 57. 69. Để giúp thêm cho việc dạy khái niệm ẩn dụ / Nguyễn Đức Tồn // Ngôn ngữ.-2007.- số 9, - tr.:62- 69. 70. Bản chất của ẩn dụ / Nguyễn Đức Tồn // Ngôn ngữ.-2007.- số 10, - tr.: 1- 9 ; - số 11.- tr.:1 – 9. 71. Bản chất của hoán dụ trong mối quan hệ với ẩn dụ / Nguyễn Đức Tồn // Ngôn ngữ .-2008.- số 3, - tr.: 1 – 6. 72. Về các khái niệm: tiếng Hà Nội, tiếng thủ đô trong mối quan hệ với những khái niệm có liên quan (ngôn ngữ toàn dân, ngôn ngữ dân tộc, ngôn ngữ văn học, phương ngữ, phương ngữ đô thị, phương ngữ nông thôn) / Nguyễn Đức Tồn // Ngôn ngữ.-2008.- số 5 . –tr.: 18 – 25. 73. Đặc trưng văn hoá - dân tộc của ngôn ngữ và tư duy / Nguyễn Đức Tồn. – H. : Khoa học Xã hội, 2008, - 588 tr., 21 cm. 74. Hình tượng Bác Hồ trong thơ Chế Lan Viên dưới ánh sáng lí thuyết tín hiệu thẩm mĩ / Nguyễn Thu Trang, Lan Hương//Ngôn ngữ .-2008 .- số9.- 23-34 ; số 10 .- tr.: 28-41 75. Hình ảnh Mùa xuân trong thơ Xuân Diệu (từ cách tiếp cận lí thuyết tín hiệu thẩm mĩ)/ Đỗ Ngọc Thư, Bình Thành// Ngôn ngữ .- số 10 .- 64-80 76.Cấu trúc ngữ nghĩa của nhóm từ chỉ cảm giác trong tiếng Việt/ Nguyễn Đức Tồn, Nguyễn Thị Phương, // Ngôn ngữ .-2008. - số 11 .- tr.: 1-8 77. Đặc trưng tư duy của người Việt qua ẩn dụ tri nhận trong thành ngữ// Kỷ yếu Hội nghị quốc tế Việt Nam học lần thứ Ba, 4-7/12/2008,-H : Nxb ĐHQG, 2008// Ngôn ngữ.-2008.- số 12 .- tr.: 20-26 ; .-2009 .- số 1.- tr.: 12 - 23 78. Đặc điểm phong cách của nhà văn Chu Lai qua thủ pháp so sánh/ Trần Thị Thuỳ Linh, Nguyễn Đức Tồn// Ngôn ngữ.-2009 .- số 3 .- tr.: 37 - 44 79.Thử tìm hiểu ý nghĩa địa danh Võ Nhai(Thái Nguyên)/ Nguyễn Đức Tồn, Trương Thị Mỵ, // Ngôn ngữ.-2009 .- số 6.- tr. :1- 4. 80.Đặc điểm định danh của địa danh huyện Việt Yên tỉnh Bắc Giang/Hoàng Thị Phượng, Lan Hương// Ngôn ngữ.-2009.  -số 9.-tr:60-6  81.Những cơ sở lí luận và thực tiễn khi xây dựng chính sách ngôn ngữ của Việt Nam  trong  thời  kì công  nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế / Nguyễn Đức Tồn // Ngôn ngữ.-2010 .- số 1.- tr. : 6- 18; // Khoa học Xã hội Việt Nam.- 2010,-số1,-tr.:27- 40. 82. Đọc sách "Dẫn luận ngôn ngữ học"(Vũ Đức Nghiệu (chủ biên), Nguyễn Văn Hiệp, Nxb ĐHQG HN, 2009) / Nguyễn Đức Tồn // nguồn:vnu .edu.vn   83. Những vấn đề cơ bản về chính sách ngôn ngữ của Việt Nam đến năm 2020( Chương trình nghiên cứu khoa học cấp Bộ 2009-2010) (Chủ nhiệm chương trình), nghiệm thu 12/2010                                                                                                         84. Chính sách ngôn ngữ của Nhà nước CHXHCN Việt Nam trong thời kì công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước và hội nhập quốc tế: Thực trạng, các kiến nghị và giải pháp (Đề tài cấp Bộ(2009-2010) (Chủ nhiệm); Mã số: CT 09- 13- 07, nghiệm thu 12/2010   85. Huyền thoại về cấu trúc nghĩa của từ / Nguyễn Đức Tồn // Website:www.vienngonnguhoc.gov.vn , ngày 12 tháng 02 năm 2010, // Ngôn ngữ.-2010. -số 4.-tr.:1-9.  86. Mấy nét về cảnh huống ngôn ngữ ở Thái Nguyên / Dương Thị Thanh Hoa, Lan Hương // Ngôn ngữ.-2010.-số 9.-tr.:18-32. 87.Myths about the Semantics Strucure 0f Words / Nguyen Duc Ton // Vietnam Social Sciences.-2010. - No 3, pp.:57-67. 88. Một số đặc điểm của cảnh huống ngôn ngữ ở Thái Nguyên / Nguyễn Thị Thanh Huyền, Bình Thành // Ngôn ngữ.-2010.-số 9.-tr.:52-62. 89. Việt ngữ tinh nghĩa từ điển(tác giả Long Điền Nguyễn Văn Minh, Nxb TỪ ĐIỂN BÁCH KHOA,H., 2010(TÁI BẢN) / Đức Nguyễn // Ngôn ngữ.-2010.số 9,-tr.:72-80. 90. Một số vấn đề nghiên cứu, xây dựng và chuẩn hoá thuật ngữ tiếng Việt trong thời kì hội nhập, toàn cầu hoá hiện nay( Kì I) / Nguyễn Đức Tồn // Ngôn ngữ.-2010.-số 12.-tr.: 1-9. 91. Đặc trưng văn hoá - dân tộc của ngôn ngữ và tư duy(Tái bản có chỉnh lý và bổ sung) / Nguyễn Đức Tồn  .- H. : Từ điển Bách khoa, 2010, 635 tr., 21 cm. 92.Một số vấn đề nghiên cứu, xây dựng và chuẩn hoá thuật ngữ tiếng Việt trong thời kì hội nhập, toàn cầu hoá hiện nay( Kì II) / Nguyễn Đức Tồn // Ngôn ngữ.-2011.-số 1.-tr.: 1-10. 93.Cấu trúc ngữ nghĩa của nhóm từ chỉ kích thước trong tiếng Việt / Nguyễn Đức Tồn & Nguyễn Thanh Ngà //Ngôn ngữ.-2011.Số 3,-tr. 1-14 94.Có hay không trong tiếng Việt cái gọi là "Phương thức từ hoá hình vị" và "Phương thức cấu tạo từ láy"?/ Nguyễn Đức Tồn//Khoa học xã hội Việt Nam.-2011.-số 5, tr.-83-95   95. Về các phương thức cấu tạo từ trong tiếng Việt từ góc độ nhận thức và bản thể (Phần I) / Nguyễn Đức Tồn // Ngôn ngữ.-2011.-số 8.-tr.: .- 1-10 96. Về các phương thức cấu tạo từ trong tiếng Việt từ góc độ nhận thức và bản thể (Phần II) / Nguyễn Đức Tồn // Ngôn ngữ.-2011..-số 9, tr.-1-5 97.Những vấn đề ngôn ngữ học trên Tạp chí Ngôn ngữ năm 2011 (Phần I)/Nguyễn Đức Tồn // Ngôn ngữ.-2012.-số 2, tr.-3-14 98.Những vấn đề ngôn ngữ học trên Tạp chí Ngôn ngữ năm 2011 (Phần II)/Nguyễn Đức Tồn // Ngôn ngữ.-2012.-số 3, tr.-3-12 99.Mấy vấn đề về cú pháp của ngôn ngữ kí hiệu ở Việt Nam / Nguyễn Thị Phương, Nguyễn Đức Tồn // Ngôn ngữ.-2012.-số 4,tr.-17-31 100.Về đặc điểm mô hình cấu tạo và việc chuẩn hóa thuật ngữ xây dựng là cụm từ trong tiếng Việt / Nguyễn Đức Tồn, Vũ Thị Thu Huyền // Ngôn ngữ.-2012.-số 5,tr.-3-19 101.Truy tìm nguồn gốc của một số thành ngữ thuần Việt có  nhiều cách giải thích / Đỗ Thị Thu Hương, Nguyễn Đức Tồn // Ngôn ngữ.-2012.-số 9,tr.-3-26 102. Những con đường hình thành thuật ngữ xây dựng trong tiếng Việt / Vũ Thị Thu Huyền, Nguyễn Đức Tồn // Ngôn ngữ.-2012.-số 11,tr.-70-80 103.Tiếng Việt trong bối cảnh hội nhập và phát triển bền vững của đất nước //  Hội thảo quốc tế Việt Nam học lần thứ tư "Việt Nam trên đường hội nhập và phát triển bền vững", Hà Nội, 26-28 tháng 11 năm2012.                                                                                               104. Luận cứ khoa học của việc xây dựng Luật ngôn ngữ ở Việt Nam (Chương trình khoa học cấp Bộ 2011-2012) (Chủ nhiệm) 105. Nghiên cứu, khảo sát thuật ngữ tiếng Việt  phục vụ cho việc xây dựng Luật ngôn ngữ ở Việt Nam  (Đề tài cấp Bộ 2011-2012)(Chủ nhiệm); Mã số: CT11-13-2, nghiệm thu tháng 12/2012  106. Quan điểm mới về chuẩn ngôn ngữ và chuẩn hoá thuật ngữ/  Nguyễn Đức Tồn // Ngôn ngữ.-2013.-số 1,tr.-19-26